Przechwałki prezydenta elekta Donalda Trumpa, że może zakończyć wojnę na Ukrainie w ciągu 24 godzin, zwiększyły oczekiwania na rychłe zawieszenie broni. Jednak bez wiarygodnych zachodnich gwarancji bezpieczeństwa uzgodnionych wcześniej zawieszenie broni byłoby preludium do większej katastrofy.
Zwolennicy twierdzą, że groźba Trumpa o wstrzymaniu lub zmniejszeniu pomocy wojskowej dla Kijowa, przy jednoczesnym ostrzeżeniu Rosji, że może dać Ukrainie wszystko, czego potrzebuje na polu bitwy, doprowadzi obie strony do stołu negocjacyjnego. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski powtórzył w niedawnym wywiadzie, że Putin boi się Trumpa i że pokój można osiągnąć siłą.
Wśród Ukraińców rośnie poparcie dla zakończenia wojny. Odsetek osób chętnych do oddania terytorium w zamian za pokój wzrósł do 32 procent z 10 procent w 2022 r., chociaż 58 procent nadal odrzuca tę propozycję. Problemem jest znalezienie realnej drogi do sprawiedliwego i trwałego pokoju.
Na Ukrainie zaufanie do reżimu rosyjskiego jest zerowe. Moskwa złamała wiele porozumień, dokonując inwazji na Ukrainę, nie wspominając o Memorandum Budapeszteńskim, podpisanym również wspólnie przez USA, Wielką Brytanię i Francję. Cień niedawnych Porozumień Mińskich również wisi w powietrzu. Od 2014 r. Ukraina zgodziła się na ponad 17 rozejmów z Rosją, z których wszystkie zostały naruszone. Proces Miński został wykorzystany do podważenia Ukrainy za pomocą środków politycznych: do wywarcia presji na Kijów, aby uznał podsycane przez Rosję enklawy Donbasu i przyznał im prawo weta w sprawie przyszłości Ukrainy.
Jeśli naciski zewnętrzne na Zełenskiego wzrosną i szybko zgodzi się na zawieszenie broni, konsekwencje będą daleko idące. Pozostawienie Ukrainy w zawieszeniu, bez traktatu obronnego lub znaczącego porozumienia o bezpieczeństwie zbiorowym, będzie politycznym samobójstwem prezydenta. Zełenski spotkałby się z silną reakcją społeczeństwa ukraińskiego, biorąc pod uwagę wysoką cenę, jaką zapłaciło w wojnie.
Ukraińcy wiedzą, że jeśli zawieszenie broni nie będzie miało realnego mechanizmu egzekwowania, a Ukraina stanie sama przeciwko tej samej militarystycznej Rosji, stworzy to bombę zegarową dla przyszłości Ukrainy i przerwę przed nową i prawdopodobnie szerszą wojną. Dlatego ukraińscy intelektualiści błagają Zachód, aby nie uległ ustępstwom.
Gdyby prezydent Rosji Władimir Putin zgodził się teraz na zawieszenie broni, dałoby to mu czas na uporządkowanie gospodarki i odbudowę armii.
Rosyjskie siły lądowe straciły ponad 700 000 żołnierzy, zabitych lub rannych, nie przejmując nawet pełnej kontroli nad regionem donieckim. Nie wyparły też sił ukraińskich z Kurska. Ale nie ma oznak deeskalacji ze strony Moskwy, ponieważ Putin jeszcze bardziej stawia gospodarkę na wojennej stopie.
Putin spróbuje ogłosić zwycięstwo, jeśli linie frontu zostaną zamrożone mniej więcej wzdłuż obecnych pozycji. Jego armia rzeczywiście zajęła dodatkowe 4000 kilometrów kwadratowych ziemi i uzyskała zaopatrzenie Krymu w wodę. Kreml może kręcić dezinformację, że atak na Ukrainę był prewencyjny i skutecznie uchronił Rosję przed większą katastrofą.
Ale prawdopodobnie zgodzi się na zawieszenie broni tylko wtedy, gdy będzie pewien, że może „dokończyć robotę” polegającą na przejęciu kontroli nad resztą Ukrainy. Prawdopodobnie będzie próbował to zrobić, manipulując nadchodzącymi wyborami – tak jak Rosja zrobiła to w Gruzji po pierwszej inwazji i okupacji 20 procent jej terytorium w 2008 r., a w zeszłym roku przejęła integrację z UE poprzez proces polityczny.
Jeśli stan wojenny zostanie zniesiony na Ukrainie, wybory mogłyby się odbyć w ciągu sześciu miesięcy. Celem Moskwy byłoby zainstalowanie marionetkowego kandydata w Kijowie, zalewając Ukrainę dezinformacją o „zdradzie” Zełenskiego, „zdradzie” Zachodu i tym, jak Ukraina „została wciągnięta w wojnę wbrew woli swojego ludu”.
Ślady tej narracji o zdradzie są już widoczne wśród ukraińskiej opinii publicznej, gdzie około 80 proc. uważa, że Ukraina może odnieść sukces, jeśli tylko Zachód zapewni odpowiednie wsparcie militarne i utrzyma sankcje wobec Rosji.
Gdyby Ukraina znów znalazła się w szarej strefie, a wojna mogłaby wybuchnąć na nowo w każdej chwili, oznaczałoby to pewną śmierć jej europejskiego marzenia i członkostwa w UE.
Kraj rozpaczliwie potrzebuje inwestycji, aby odbudować swoją gospodarkę. Odbudowa będzie kosztować co najmniej 500 miliardów dolarów. Bez wiarygodnych ustaleń dotyczących bezpieczeństwa, to się nie wydarzy. Od 2014 roku populacja kraju spadła o dziesięć milionów do 36 milionów ludzi. Putin osiąga swój cel, jakim jest wyludnienie największego kraju w Europie.
Zawieszenie broni na obecnych zasadach pozostawiłoby również Rosji kontrolę nad kluczowymi aktywami, udaremniając potencjał gospodarczy Ukrainy. Od 2022 r. Rosja okupuje największą elektrownię jądrową w Europie w Zaporożu, odcinając ją od ukraińskiej sieci energetycznej.
Uprzemysłowiony wschód kraju był siłą napędową gospodarki i mógł pobudzić wzrost gospodarczy po wojnie. Jeśli, powiedzmy, Pokrovsk zostanie zajęty, Ukraina straci największe źródło koksu w Europie i stanie w obliczu załamania się przemysłu metalurgicznego.
Krytyczne minerały to kolejne pole bitwy. Ukraina posiada jedną trzecią wszystkich europejskich złóż litu, a dwie kopalnie są obecnie pod okupacją rosyjską.
Ukraina wyprodukowała również 7 procent światowej produkcji tytanu. Fabryka Tytanu i Magnezu w Zaporożu jest niebezpiecznie blisko linii frontu. Rosja już włączyła ten region do swojej konstytucji jako część Rosji. Putin z pewnością zażąda, aby Ukraina wycofała swoje wojska z tego i innych regionów przed rozpoczęciem negocjacji (lub nawet zawieszenia broni).
Zawieszenie broni dałoby również Rosji okazję do przywrócenia dominacji na Morzu Czarnym. Ukraina zniszczyła 25 procent rosyjskiej Floty Czarnomorskiej i odepchnęła większość swoich statków do bazy Noworosyjsk na Morzu Azowskim.
Obecny szlak handlowy jest kruchy, ale umożliwia eksport ukraińskiej stali, rudy żelaza i oleju słonecznikowego oraz zboża do krajów w Afryce i Azji, które pilnie potrzebują żywności. Jeśli port w Odessie jest stale zagrożony przez Rosję, zaszkodziłoby to perspektywom zarówno przetrwania gospodarczego Ukrainy, jak i globalnego bezpieczeństwa żywnościowego.
Okupacja Rosji doprowadziła już do utraty 32 procent zasobów ziemi na Ukrainie, z których większość produkuje pszenicę, kukurydzę, słonecznik i inne zboża. Żyzna czarnoziem Dniepru, Zaporoża, Chersonia i Doniecka jest teraz zanieczyszczona, zaminowana, a tysiące hektarów pozostaje niezebranych. Zbiory zbóż na Ukrainie w 2024 r. były o prawie 40 procent niższe niż w 2021 r.
Zełenski rozumie powagę niezabezpieczonego porozumienia o zawieszeniu broni. W rzeczywistości stwierdził, że gwarancje bezpieczeństwa dla Kijowa, aby zakończyć wojnę Rosji, będą skuteczne tylko wtedy, gdy zapewnią je Stany Zjednoczone. Muszą one zostać uzgodnione wspólnie przez Stany Zjednoczone, Europę i Ukrainę przed rozpoczęciem bezpośrednich rozmów z Putinem.
Wyzwania w dopasowaniu interesów Kijowa i Waszyngtonu są zniechęcające, ale możliwe do pokonania. Kijów i europejscy sojusznicy w NATO muszą przekonać Trumpa, że powstrzymanie Putina na Ukrainie jest najlepszą inwestycją w amerykańskie bezpieczeństwo.
Europa musi pomóc, angażując znaczące zdolności do konwencjonalnego odstraszania na kontynencie. A zawieszenie broni musi być egzekwowane przez wojska na ziemi: europejscy członkowie NATO powinni przewodzić tym wysiłkom, ze wsparciem USA. USA i Europa nie powinny uznawać roszczeń Rosji do terytorium Ukrainy i powinny odrzucić wszelkie zmiany granic siłą.
Jeśli Trump narzuci nieprzekonujące gwarancje i ulegnie żądaniom Putina, suwerenność Ukrainy zostanie śmiertelnie podważona – a USA prawdopodobnie wkrótce staną w obliczu ośmielonego autokraty, który ma ochotę na więcej wojny. Nadchodzące dni pokażą, czy apele Zełenskiego zostaną potraktowane poważnie, czy USA wpadną w pułapkę Rosji.
Orysia Lutsevych OBE, zastępca dyrektora programu Rosja i Eurazja; szefowa Forum Ukraińskiego, Chatham House, Londyn.
Ten artykuł dla Chatham Houses jest przedrukowywany za zgodą autora. Zobacz oryginał tutaj.
Poglądy wyrażone w niniejszym artykule są poglądami autora i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Kyiv Post.
Czytaj także:
