W Polsce zazwyczaj takiej informacji brakuje. To spadek po czasach, gdy muzea przejął „lud pracujący miast i wsi”. Są wyjątki. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej od lat poświęca darczyńcom wiele uwagi. Zorganizowało ono cztery ekspozycje malarstwa, które pozyskano od artystów oraz mecenasów sztuki. Obecna pod tytułem: „Najciekawsze nabytki muzealne z lat 2012–2022” ma inny charakter. Jej kuratorka, Katarzyna Winiarska pisze o 600 eksponatach pozyskanych w dziesięcioleciu 2012-2022 z dziedzin: archeologii, etnografii, historii sztuki (ikony, malarstwo, grafika, rysunek), rzemiosła i przemysłu artystycznego, techniki, tkanin oraz przyrody.
Są tam pamiątki po Henryku Jaskule, Władzie Majewskiej. Na szczególną uwagę zasługuje stale uzupełniana kolekcja dzieł Mariana Strońskiego. W ciągu w/w dziesięciolecia pozyskano jego wczesne prace olejne jak „Kobieta z dzbanem” z 1923 r. oraz tekę grafik dedykowaną lekarzowi Franciszkowi Turkheimowi, założycielowi po II wojnie światowej i dyrektorowi przemyskiego Pogotowia Ratunkowego. Obejrzeć możemy także znakomite kolekcje sztuki współczesnej (np. prace Stasysa Eidrigevičiusa, Franciszka Starowieyskiego, Danuty Leszczyńskiej-Kluzy i jej męża Józefa, Kiejstuta Bereźnickiego, Krzysztofa Skórczewskiego i wielu innych). Są to dary Dariusza Bielca, Jana Szula i autorki prac – Danuty Leszczyńskiej-Kluzy.Wśród klasyków XX stulecia zwracają uwagę kompozycje Feliksa Wygrzywalskiego („Portret damy w szalu weneckim” czy „Młody gladiator” – pochodzące z jego autorskiej galerii we Lwowie), Stefanii Jacyszynówny („Trzy Marie”) czy Jerzego Niementowskiego – poety i malarza, który w czasie I wojny światowej był członkiem Inspekcji Grobów Żołnierskich. Zespół ten projektował i nadzorował budowę unikalnych w swej wymowie artystycznej cmentarzy żołnierskich.
Ta pobieżna lista nie oddaje jednak charakteru wystawy: osobliwych niekiedy darów, zakupów i przekazów do przemyskiego Muzeum. Niektóre są dziwne i unikalne, jak maska gazowa dla konia. Niestety leży ona skromnie w gablotce i trzeba wysilić wyobraźnię, by zrekonstruować jak biedne zwierzę w niej wyglądało. Maski takie -wyprodukowane zapewne w czasie I wojny światowej – nie rozpowszechniły się. Nie wiem, czy jakieś muzeum – nawet militarne – może pochwalić się podobnym eksponatem. Gazy bojowe czyniły za to spustoszenie wśród ludzi.
Wdzięczny dla widza jest bogaty dział tkanin i ubiorów. W dużej gablocie podziwiamy różnorodną kolekcję damskich kapeluszy, który przekazała Joanna Bernaczek. Widać, że była właścicielka bardzo o nie dbała i lubowała się w tego rodzaju nakryciu głowy. Z pewnym skrępowaniem patrzymy na powojenny zbiór damskiej bielizny w kolorze „majtkowego” różu. Wiele egzemplarzy opatrzonych jest metką: nie były nigdy używane. Nic dziwnego: w PRL kupowano atrakcyjne towary „na zapas”, wtedy gdy „rzucili” je do sklepów. Na co dzień najbardziej potrzebnych rzeczy brakowało. Z tego powodu kolekcja jedwabnych chustek z Milanówka godna jest specjalnej uwagi. Po Październiku 1956 do Polski śmiało wkroczyła sztuka nowoczesna – ta ze „zgniłego Zachodu”. Okazję znakomicie wykorzystało polskie wzornictwo: o czym świadczą śmiałe modernistyczne wzory produktów Milanówka.
Charakter pamiątki historycznej ma mundur wojskowy – taki jak battle dress żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w którym swój szlak bojowy przeszedł Tadeusz Szczawiński. To dar rodziny. Jego uzupełnieniem jest skórzany angielski serdak żołnierski Jana Sokołowskiego podarowany muzeum przez jego syna – Alana Sokolowskiego.
Muzeum przemyskie posiada bogaty zbiór mebli. Na obecnej ekspozycji pokazano zaledwie jej bardzo skromny fragment np. komplet wyposażenia apteki rodziny Grossów w Przemyślu (dar Krystyny Gross-Krasnowskiej z 2013 r.). Rzadkością w muzealnych zbiorach są meble kuchenne. Na ekspozycji oglądamy ich komplet z lat 60-tych – wyrób Olsztyńskich Fabryk Mebli ze Szczytna (dar Marzeny Włodek z 2018).
Ten pobieżny rejestr, to coś zupełnie innego niż zbiór martwych przedmiotów. To ilustracja ruchu społecznego, który legł u podstaw powołania do życia Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej. Powstało ono w 1909 przy miejscowym Towarzystwie Przyjaciół Nauk. Jego trzonem była kolekcja Tadeusza i Kazimierza Osińskich – młodych zbieraczy „starożytności”. Wśród pierwszych eksponatów Osińskich były przedmioty najcenniejsze jak bizantyjska gemma z XI wieku czy cenny zbiór biżuterii z epoki brązu znaleziony w miejscowości Przędzel. A także historyczne pamiątki w rodzaju krzyżyka żałobnego z roku 1861 czy kluczyka od zegarka generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Ta lista przywodzi na myśl puławską kolekcję księżnej Izabeli Czartoryskiej. Założycielami i pierwszymi darczyńcami przemyskiego Muzeum byli lokalni patrioci, wychowani w duchu romantycznym. A jednocześnie świadkowie i uczestnicy krwawej historii dwóch wojen światowych. I to pamięć o nich przywołuje aktualna ekspozycja (czynna do 24 listopada).
