Wspaniałe „cerkwi banie” tak charakterystyczne dla beskidzkiego krajobrazu, jak w piosence Wojtka Belona „Pejzaże harsymowiczowskie”:
“I był Beskid i były słowa
Zanurzone po pępki w cerkwi baniach
Rozłożyście złotych
Smagających się wiatrem do krwi”.
Łemkowszczyznę, czyli północną część Karpat przez wieki zamieszkiwali Łemkowie wyznania grekokatolickiego oraz prawosławnego – jedna z czterech oficjalnie zatwierdzonych mniejszości etnicznych w Polsce. Mieszkali zarówno po stronie polskiej, jak i słowackiej. W połowie wieku XX zostali wysiedleni z rodzimych ziem na inne obszary Polski (m.in. Dolny Śląsk) oraz na Ukrainę.
Dziś na terenie Polski mieszka ich około 10 500 tys. Jednym z najbardziej znanych Łemków był Nikifor Krynicki, właściwie Epifaniusz Drowniak, malarz, reprezentant prymitywizmu oraz Andy Warhol, jeden z głownych przedstawicieli pop-artu.
Data budowy drewnianej świątyni w Krempnej nie jest jednoznacznie określona. Ślady na elementach konstrukcji wskazują na lata 1778, 1782 oraz 1783. Posiada elementy pochodzące z poprzedniej świątyni, która stała na jej miejscu przez 275 lat. Po II wojnie światowej i związanych z nią wysiedleniach, cerkiew ta służyła zarówno pozostałym tu grekokatolikom, jak i katolikom. Zamknięta w 1962 roku na początku lat 70 zaadaptowano ją na kościół rzymskokatolicki.
Bogactwo interioru to nie tylko piękny ikonostas pochodzący z około 1835 roku, ale także fragmenty ołtarza z 1664 roku.
Piękny, samotnie stojący w lesie kościół, który znajduje się pół kilometra od centrum wsi, przy drodze do Dasznicy. Kościół pierwotnie pochodził z końca XVIII w., przebudowany w XIX w. a w latach 60. XX w. całkowicie rozebrany i postawiony od nowa w ramach generalnej rekonstrukcji. Przywrócono wtedy pokrycie gontowe, zastąpione wcześniej blachą.
Wokół cerkwi można zobaczyć lapidarium składające się z 22 nagrobków i figur przywiezionych z wysiedlonych, nieistniejących już wiosek – Nieznajowej, Ciechani i Żydowskiego.
Bardzo ładny kościół z ciekawymi akcentami barwnymi. Cerkiew zbudowano w 1762 roku, zaś wieżę dobudowano dopiero pod koniec XIX wieku. Bryłą odbiega nieco od tradycyjnych zachodniołemkowskich świątyń.
Po „Akcji Wisła” cerkiew niszczała i była sukcesywnie grabiona w rezultacie czego ikonostas jest niekompletny.
Wyjątkowa cerkiew ze względu na swe bogate kolory (pomalowana po remoncie w 2014 r.). Powstała w 1757 roku, zaś pierwszą świątynię w wiosce wzniesiono przed 1581 rokiem. Cerkiew charakteryzuje się masywną wieżą, która nieco przyćmiewa pozostałą część bryły, a także fantastycznym kolorem fasady. W latach 1947-86 była nieużytkowana i popadała w ruinę, w dodatku w latach 50 XX wieku jej wnętrze zostało rozgrabione.
Mimo kradzieży i zaniedbania dziś jej środek prezentuje się pięknie. Cerkiew przyozdobiona jej wewnątrz polichromią z XVIII i XIX wieku imitującą niebieski marmur.
Dziś jest kościołem rzymskokatolickim filialnym pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Cerkiewka usytuowana w dolinie rzeki Iwełka, odmiennie niż większość cerkwi, które zwykle budowane były na wzgórzu, w miejscu dla wszystkich widocznym. Cerkiew w Chyrowej jest świątynią orientowaną, trójdzielną. Zamknięte półkoliście prezbiterium i sąsiadująca z nimi od północy zakrystia są murowane, nawa i babiniec drewniane o konstrukcji zrębowej. Wieża słupowa. Pomiędzy nawą a prezbiterium rokokowy ikonostas, który został gruntownie odnowiony w latach 90. XX wieku. Za barokowym ołtarzem z XVIII wieku znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W 1932 r. cerkiew została gruntownie wyremontowana, a jej wnętrze zostało ozdobione polichromią. Po wojnie budowla niszczała, rozpoczęto nawet rozbiórkę. Remont podniszczonej świątyni przeprowadzono w latach 80. XX wieku.
Legenda głosi, że w miejscu, gdzie stoi cerkiew, znaleziono cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, który bez ludzkiej pomocy przywędrował z Węgier. Właściciele próbowali zabrać go z powrotem, ale konie nie chciały ciągnąć wozu. Dopiero woły wóz pociągnęły, obraz jednak wrócił do Chyrowej. Umieszczono go w głównym ołtarzu wybudowanej w tym miejscu cerkiew. Jeszcze w okresie międzywojennym cerkiew odwiedzały liczne pielgrzymki, również ze Słowacji.
Pisząc tekst korzystałam z książki “Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny” Jarosława Giemzy Wydawnictwa Libra
