Projekt ustawy o TK poparło 16 posłów z komisji, zaś przeciw było pięciu. Z kolei w przypadku projektu przepisów wprowadzających reformę – poparło go 15 posłów, także przy pięciu głosach przeciwnych.
Prace nad tymi projektami komisja sprawiedliwości i praw człowieka rozpoczęła przed tygodniem. Do przedłożonych przepisów wprowadzono poprawki precyzujące oraz modyfikujące część zapisów.
Projekty reformujące Trybunał Konstytucyjny wpłynęły do Sejmu na początku marca br.; podpisali się pod nimi posłowie koalicji rządowej. Pierwsze czytanie projektów odbyło się pod koniec kwietnia. Razem z przyjętą już uchwałą Sejmu i propozycją zmiany konstytucji stanowią pakiet – prezentowanej jeszcze na początku marca przez szefa MS Adama Bodnara i polityków rządzącej koalicji – kompleksowej reformy TK.
Po wprowadzeniu reformy moc utraciłyby trzy ustawy odnoszące się do funkcjonowania Trybunału – o statusie sędziów TK, o organizacji i trybie postępowania przed TK oraz przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed TK.
Jednocześnie – jak zapisano w projekcie zawierającym przepisy wprowadzające reformę – wydane w ostatnich latach wyroki TK w składzie z udziałem “osób nieuprawnionych do orzekania” są “nieważne i nie wywierają skutków”.
Ten zapis wywołał największą krytykę aktualnej opozycji. “Władza ustawodawcza postanawia rozstrzygać, kto jest, a kto nie jest sędzią, a także uchyla wyroki TK, z których większość została opublikowana w Dzienniku Ustaw, choć nie wszystkie, bo od pewnego czasu z niewiadomych powodów pozaprawnych prezes Rady Ministrów i RCL nie publikują wyroków TK” – mówił Krzysztof Szczucki (PiS).
Wtórował mu Paweł Jabłoński z tego klubu. “Jestem zdumiony, że większość rządząca nie odnosi się do krytycznych opinii prawnych RPO, SN, KRS, HFPC wskazujących wprost na niekonstytucyjność zapisów” – zaznaczał.
Wiceprzewodniczący komisji Patryk Jaskulski (KO) odpowiadał posłom PiS, że nieważność wyroków TK nie będzie wynikać z procedowanego projektu ustawy, tylko wynika z działań PiS w poprzednich latach, gdy ta partia była u władzy. “Państwo rujnowaliście wymiar sprawiedliwości w ostatnich latach, a jednym z najbardziej rażących aspektów rujnowania było to, co się działo w TK” – mówił.
Wiceprzewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa sędzia Stanisław Zdun ocenił jednak, że “pomysł, żeby za pomocą rozwiązań ustawowych doprowadzać do unieważnienia szeregu orzeczeń TK, (…) w zasadzie podważa w ogóle sens istnienia TK”.
“Bardzo się cieszę, że wreszcie KRS wypowiada się na temat praworządności, której myślę, że i w KRS bardzo brakuje” – odpowiedział mu przewodniczący komisji Paweł Śliz (Polska2050-TD).
Większość poprawek przyjętych we wtorek przez komisję wprowadzono do projektów po sugestiach sejmowego Biura Legislacyjnego.
Akceptację posłów z komisji uzyskała m.in. poprawka uzupełniająca rotę sędziowskiego ślubowania o możliwość dodania słów: “Tak mi dopomóż Bóg”. “To opcja utrwalona w konstytucji do ślubowania prezydenta i parlamentarzystów. Zawsze była też obecna w obowiązujących w wolnej Polsce ustawach o TK” – przekonywał Michał Pyrzyk (PSL-TD).
Ze strony posłów KO pojawiły się jednak głosy przeciwne tej poprawce i wskazujące, że sędziowie TK orzekają także “w sprawach bezstronności władz publicznych w kwestiach religijnych” oraz “rozdziału państwa od Kościoła”.
Ostatecznie poprawkę poparło 14 posłów, czterech było przeciw, a czterech kolejnych wstrzymało się od głosu.
W ramach innych poprawek zdecydowano m.in., że sędzia TK nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody Zgromadzenie Ogólnego Sędziów TK, a nie – jak było w pierwotnym projekcie – sądu dyscyplinarnego.
Jednocześnie – motywując to niezależnością TK od innych władz – spośród podmiotów mogących złożyć wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziego TK wykreślono Prezydenta RP i Prokuratora Generalnego. “Odpowiedzialność dyscyplinarna powinna pozostać w gestii samego TK” – mówił Sławomir Ćwik (Polska2050-TD).
Do przepisu odnoszącego się do sądu dyscyplinarnego w TK i mówiącego, że sędziów do składów orzekających tego sądu wyznacza się w drodze losowania spośród sędziów Trybunału oraz sędziów Trybunału w stanie spoczynku, dopisano – w odniesieniu do tych drugich – słowa: “o ile wyrażą na to zgodę”. Jak zwrócono uwagę, nie wszyscy sędziowie TK w stanie spoczynku mogą być zainteresowani orzekaniem w sprawach dyscyplinarnych, niektórzy z ich są już także w podeszłym wieku.
Zasadnicze punkty reformy, mimo ożywionej dyskusji posłów i krytyki przez przedstawicieli PiS, pozostały po pracach sejmowej komisji bez większych zmian.
Obok unieważnienia niektórych wyroków w projekcie przepisów wprowadzających reformę TK przewidziano w odniesieniu do obecnych sędziów TK, że po wejściu nowych przepisów w życie mogliby oni złożyć oświadczenia, że przechodzą w stan spoczynku. “Możliwość przejścia w stan spoczynku (…) nie dotyczy osoby nieuprawnionej do orzekania” – głosi projekt.
Według tego projektu obowiązki prezesa TK przejąłby sędzia o najdłuższym stażu sędziowskim, zaś Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK miałoby przedstawić prezydentowi kandydatów na prezesa.
Z kolei według projektu ustawy o TK zwiększyłyby się kompetencje Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK. Poszerzony miałby też zostać krąg podmiotów mogących zgłaszać kandydatów na sędziów TK. Istotną zmianą byłoby też rozszerzenie zakresu rozpoznawania skarg konstytucyjnych.
Równolegle w Senacie toczą się prace nad projektem zmiany konstytucji dotyczącym TK. Tam również, w komisji ustawodawczej, zostało w początkach lipca przeprowadzone wysłuchanie publiczne dotyczące planowanych zmian. Senacka komisja do prac nad zmianą konstytucji ma wrócić po wakacjach.
