Uniwersytet Rzeszowski otrzymał 9 860 039,10 zł dofinasowania na realizację projektu „Cytyzyna w leczeniu uzależnienia od elektronicznych papierosów: randomizowane placebo-kontrolowane badanie”, a tym samym zajął I miejsce w konkursie Agencji Badań Medycznych na niekomercyjne badania kliniczne w obszarze psychiatrii i neurologii. Kierownikiem projektu jest prof. dr hab. n. med. Piotr Tutka od 10 lat związany z Uniwersytetem Rzeszowskim, a ten realizowany będzie przez Zespół Badawczy z Zakładu Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej Instytutu Nauk Medycznych. Tak dużego projektu badawczego Uniwersytet Rzeszowski nie realizował jeszcze nigdy.
Uzależnienie od elektronicznych papierosów stało się w krótkim czasie jednym z największych wyzwań medycyny. Używanie elektronicznych papierosów, wprowadzonych początkowo jako alternatywa dla tradycyjnych papierosów, dramatycznie wzrosło w ostatnich kilku latach i jest opisywane przez amerykańską Agencję Żywności i Leków jako „epidemia”. Odsetek użytkowników elektronicznych papierosów w populacji młodych Polaków jest już wyższy niż odsetek palaczy tradycyjnych papierosów.
Wielu pacjentów chce zaprzestać używania elektronicznych papierosów, ale aż 70 proc. z nich nie otrzymuje żadnej pomocy w tym zakresie. W ramach projektu będzie realizowane innowacyjne badanie kliniczne, którego efektem będzie opracowanie po raz pierwszy na świecie leczenia farmakologicznego uzależnienia od papierosów elektronicznych oraz tzw. podwójnego i uzależnienia, czyli uzależnienia od elektronicznych i tradycyjnych papierosów.
Jeśli badanie zakończy się sukcesem, jego wyniki będą pierwszymi na świecie naukowymi dowodami, na podstawie których może zostać zarejestrowany pierwszy lek pomagający osobom uzależnionym od elektronicznych papierosów. Od strony naukowej będzie to innowacja i przełom na skalę światową, zaś od strony wdrożeniowej badanie będzie miało ogromne znaczenie zdrowotne, społeczne i ekonomiczne dla pacjentów i systemu opieki zdrowotnej w Polsce i na całym świecie.
Prof. Piotr Tutka 10 lat temu na stałe związał się z Uniwersytetem Rzeszowskim, gdzie jest kierownikiem Zakładu Farmakologii Wydziału Medycznego. To znany ekspert w dziedzinie neurofarmakologii, farmakologii klinicznej i uzależnienia od tytoniu, specjalista chorób wewnętrznych i endokrynologii. Wykładowca wielu uczelni medycznych w Polsce i na świecie. Zdobywca prestiżowych międzynarodowych nagród w dziedzinie medycyny. Członek towarzystw naukowych w Europie i USA. Absolwent Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Lublinie, gdzie w Katedrze Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej uzyskał kolejno stopień doktora (1993), doktora habilitowanego (2003) i tytuł profesora nauk medycznych (2009). Prof. Tutka pochodzi z Rudnika nad Sanem na Podkarpaciu, gdzie do dziś często bywa i wspólnie z siostrą Barbarą Tutka prowadzi Fundację „Ocalić od zapomnienia” imieniem Stanisławy Tutka. Kontynuuje też medyczne tradycje w rodzinie. Lekarzem był jego ojciec, z pacjentami jako lekarz dermatolog pracuje też jego siostra Barbara.
– Pamiętam, jak skończyłem studia medyczne i początkowo pracowałem w klinice chorób wewnętrznych, gdzie po zrobieniu pierwszego stopnia specjalizacji z chorób wewnętrznych zatęskniłem za wymagającą pracą naukową. Spotkałem się z prof. Zdzisławem Kleinrokiem, wybitnym farmakologiem, u którego wcześniej byłem w kółku naukowym, i zapytałem, czy mógłbym wrócić do jego katedry. Na co on się uśmiechnął i rzekł: „Wiesz, wszystko w Polsce zależy od pochodzenia. Jak się pochodzi, to się wychodzi”. I oczywiście, przyjął mnie, ale dał mi do zrozumienia, bym dobrze przemyślał swoją prośbę i wrócił do niego, gdy będę absolutnie pewny swojej decyzji. Tak też się stało i była to jedna z najlepszych rzeczy, jaka przytrafiła mi się w życiu – wspomina prof. Tutka.
W międzyczasie pracował naukowo w Instytucie Fizjologii Czeskiej Akademii Nauk w Pradze (1991), Instytucie „Mario Negri” w Mediolanie (1993-1994) oraz Departamencie Farmakologii i Terapii Eksperymentalnej Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco (1998-2000). Pracę na Uniwersytecie Kalifornijskim uzyskał w drodze światowego konkursu, dzięki czemu prowadził badania naukowe w zespole prof. Neaa Benowitza, największego światowego eksperta w dziedzinie uzależnienia od tytoniu, czego wynikiem były publikacje w najbardziej prestiżowych amerykańskich czasopismach naukowych, jak chociażby „Clinical Pharamcology and Therapeutics”. Po powrocie do Polski kontynuował swoje zainteresowania naukowe, równocześnie prowadząc wykłady dla studentów amerykańskich i europejskich Oddziału Anglojęzycznego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Badania nad cytyzyną także na Uniwersytecie Rzeszowskim
W 2004 r. rozpoczął badania nad cytyzyną, lekiem w terapii zespołu uzależnienia od tytoniu, stając się światowym ekspertem w zakresie badań nad tym lekiem. W 2006 r. opublikował pierwszą w anglojęzycznym piśmiennictwie pracę na temat potencjału terapeutycznego cytyzyny, dzięki której mało znany wcześniej lek stał się obiektem zainteresowania naukowców i lekarzy na całym świecie.
– Wcześniej informacje o tym leku odnalazłem tylko w języku bułgarskim w archiwach medycznych w Sofii – opowiada.
W 2011 r. w prestiżowym czasopiśmie naukowym „New England Journal of Medicine” ukazała się publikacja poświęcona badaniu klinicznym cytozyny, oparta na wcześniejszych badaniach prof. Tutki, wraz z podziękowaniem za rolę konsultanta w badaniu. Kilka lat temu był nawet współorganizatorem konferencji dotyczącej cytyzyny w ramach Światowego Kongresu Badań nad Nikotyną i Paleniem Tytoniu w Seattle (USA).
– W tej chwili trwają intensywne badania nad tym lekiem m.in. w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii i Australii, gdzie przynajmniej raz w roku na Uniwersytecie w Sydney jestem w roli profesora wizytującego.
Profesor Tutka od bardzo dawna konsultuje chorych nie tylko w Rzeszowie, czy Lublinie, ale systematycznie także w Rudniku nad Sanem, czy Leżajsku. – Dobry lekarz wszędzie jest potrzebny, tak samo jak profesor medycyny, który nie wstydzi się leczyć na wsi – kwituje naukowiec.
Jednocześnie nie przeszkadza mu to być autorem lub współautorem 128 publikacji naukowych, głównie w anglojęzycznych czasopismach międzynarodowych oraz kilku rozdziałów w książkach i monografii. Poza badaniami nad nikotynizmem publikuje też w zakresie padaczki eksperymentalnej, farmakologii leków przeciwpadaczkowych i endokrynologii. Jako jedyny Polak otrzymał w 1996 r. amerykańską prestiżową nagrodę MSD International Award in Clinical Pharamcology;
jest także laureatem Nagrody Włoskiego Towarzystwa Farmakologicznego i czterokrotnym laureatem Nagród Ministra Zdrowia. Uczestniczył w pracach wielu krajowych i międzynarodowych towarzystw naukowych, był m.in. członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Farmakologicznego. Pełni też rolę konsultanta w zakresie badań nad paleniem tytoniu i współpracuje z wieloma naukowcami w Polsce i na świecie.
Odkąd w 2011 r. został kierownikiem Zakładu Farmakologii Wydziału Medycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego, ma ambicje udowodnić, że naukę na dobrym, europejskim poziomie można też robić w takim mieście jak Rzeszów. Trzeba przede wszystkim publikować w dobrych zagranicznych czasopismach i promować wysokie standardy. To rada dla wszystkich na akademickiej drodze, a sukcesy na pewno przyjdą.
