20 listopada 2014 roku zostały udostępnione zwiedzającym podziemia Przemyskiej Archikatedry pw. św. Jana Chrzciciela. W dyskretnym świetle rysuje się barokowe sklepienie krypty głównej prowadzące do znakomicie wyeksponowanego muru rotundy św. Mikołaja.
Romańska rotunda usytuowana pod prezbiterium świątyni to najbardziej zagadkowa budowla Przemyśla. Oglądamy jej mur zewnętrzny wzniesiony z potężnych ciosów piaskowca. Wnętrze nie zostało jeszcze przebadane. Można spodziewać się ważnych odkryć archeologicznych. Historia chrześcijaństwa w Przemyślu liczy bowiem jedenaście wieków: biskupstwo istnieje tu od IX stulecia.
Jego dzieje ukazuje ekspozycja w krypcie archikatedralnej, która powstała z inicjatywy abp. Józefa Michalika, Metropolity Przemyskiego oraz dr Grażyny Stojak, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W czasie prac konserwatorskich zidentyfikowano pochówki 11 miejscowych biskupów; najstarsze pochodzą z XVIII stulecia. Są wśród nich tak znaczące postacie jak np. bp Aleksander Antoni Fredro (kierujący diecezją w latach 1724-34), który rozpoczął przebudowę świątyni w stylu barokowym. Roboty przerwała katastrofa budowlana, kiedy to runęło sklepienie nawy, a za nim gotyckie sklepienie krypt. Zniszczeniu uległy m.in. 62 pomniki nagrobne – dzieła dużej klasy artystycznej. Ich fragmenty oglądamy w lapidarium. Katedrę odbudował i powtórnie poświęcił bp Hieronim Sierakowski (1743-60).
W trumnie bp. Walentego Wężyka (1765-66) znaleziono ceramiczną urnę ze zmumifikowanym sercem, pokazanym w specjalnej gablocie.
W ubiegłym roku w Dzień Zaduszny biskupi pochowani zostali powtórnie w nowych kamiennych sarkofagach. Na jednym z nich stoi trumna bp. Józefa Tadeusza Kierskiego (1768- 83) w której ułożono jego pełny strój pontyfikalny. Obok sarkofagu bp. Walentego Wężyka pokazany został jego ornat z cennej tkaniny (jedwab lyoński). Najnowsze pochówki pochodzą z XX wieku. Spoczywają tu: bp Anatol Nowak (1924-1934), bp Franciszek Barda (1934-1964), bp Stanisław Jakiel (1964-1966) i abp Ignacy Tokarczuk (1966-1993).
Unikalna ekspozycja zakonserwowanych tkanin wyjętych z trumien to dzieło prof. Anny Drążkowskiej z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Są wśród nich również fragmenty strojów osób świeckich, bo w podziemiach spoczęli także przedstawiciele szlachty i patrycjatu. Na przykład niemal kompletna zachowała się sukienka dziewczęca z końca XVIII stulecia.
W czasie prac w podziemiach katedry natrafiono na liczne pochówki anonimowych osób. Szczątki zebrano w dwóch ossuariach. Jedno z nich znajduje się w zamurowanej krypcie. W drugim – dostępnym dla zwiedzających – pokazane są czaszki i kości. To jakby ilustracja wersetu: „To bowiem, co widzialne, przemija. To zaś, co niewidzialne, trwa na wieki” (por. 2 Kor 4).
Ekspozycja została opracowana przy współpracy: Muzeum Archidiecezjalnego oraz Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej i Firmy PPUH Orion inż. Macieja Piórkowskiego, która wykonała roboty budowlano-konserwatorskie. Prace sfinansowali: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewódzki Konserwator Zabytków, Podkarpacki Urząd Marszałkowski oraz Urząd Miasta Przemyśla i wierni.
Wejście do krypt znajduje się w głównym przedsionku archikatedry. Godziny otwarcia: niedziela i poniedziałek nieczynne, wtorek – sobota w godz. 9 – 16. Wejście w grupach maksymalnie 30-osobowych o każdej pełnej godzinie: 9.00; 10.00; 11.00; 12.00; 13.00; 14.00 i ostatnie wejście o godz. 15.
