Natalia Chrapek: Czy czas bezpłatnych porad w sądach, prokuraturach i komendach policji może być momentem przełomowym, niosącym skuteczną pomoc osobom poszkodowanym przestępstwem?
Ryszard Faryniak: Takie akcje społeczne jak Tydzień Pomocy Osobom Poszkodowanym Przestępstwem są bardzo potrzebne. Podnoszą poziom wiedzy prawniczej i przełamują opory wśród ludzi. Otwierają ich na pomoc, dają nadzieję, a czasami mają nawet działanie terapeutyczne, bo ktoś borykający się latami z problemem może w końcu przyjść i się nam najzwyczajniej w świecie wygadać. A my jesteśmy przede wszystkim po to, aby informować, uświadamiać i interweniować w sprawach osób dotkniętych przestępstwem o rożnym podłożu. Informujemy zainteresowanych o przepisach, pomagamy w zrozumieniu języka prawnego, podpowiadamy jak zainicjować dane postępowanie karne i gdzie złożyć zawiadomienie. Uświadamiamy też jak ważna jest rola dowodów, bez których prokuratura nie jest w stanie za wiele zrobić. To one są kluczowymi elementami w śledztwie. Bez nich nie możemy ścigać przestępców oraz złożyć aktu oskarżenia w sądzie.
Ludzie często nie proszą o pomoc w konsultacjach prawnych, bo z góry zakładają, że są zbyt kosztowne. Zdarza się też, że w miejscu ich zamieszkania nie ma nawet osób z prawniczym wykształceniem.
Część osób w ogóle nie ma pojęcia, jak wyglądają sprawy związane z kosztami w tej materii. W prokuraturze nie płaci się za złożenie zawiadomienia czy za postępowanie karne. Są to bezpłatne usługi dla każdego. Zarówno w Prokuraturze Okręgowej w Rzeszowie, jak i Prokuraturach Rejonowych funkcjonują bezpłatne dyżury prawne, nie tylko w takim tygodniu jak ten. Poza tygodniem pomocy osobom poszkodowanym przestępstwem, każdy może śmiało przyjść i zasięgnąć informacji oraz porad prawnych. Możemy zapewnić kompleksową obsługę i pomoc, nawet jeżeli w jednym dniu przyjdzie wiele osób. Czasami zdarza się, że dany prokurator jest zajęty, bo akurat prowadzi przesłuchanie, to nie zmienia faktu, że osoba zainteresowana i tak zostanie przyjęta. Musi tylko poczekać, maksymalnie do 15, 20 minut. Ważne, aby ludzie wiedzieli, że takie porady są za darmo, proces karny również. Jeżeli sprawca zostanie skazany prawomocnie przez sąd to on pokrywa koszty postępowania. Pokrzywdzony nie ponosi żadnych opłat z tytułu prowadzenia całej procedury.
Z jakimi problemami najczęściej zgłaszają się do prokuratury poszkodowani?
Ludzie przychodzą, bo często są bezradni i nie wiedzą, jak postępować w sytuacji zagrożenia. Są to sprawy związane z wyłudzeniami pieniędzy, oszustwami finansowymi oraz dotyczące znęcania się nad poszczególnymi członkami rodziny. Wtedy przychodzą osoby, które są pokrzywdzone lub świadkowie tego typu czynów. Pytają, jak zareagować na takie zachowania i co dalej z tym zrobić. Zdarzają się też sprawy alimentacji, stalkingu w miejscach pracy, jak i tego telefonicznego.
Z jednej strony, jeżeli ktoś ma poważne kłopoty, zwraca się bezpośrednio po pomoc, nie czekając, a często nawet nie wiedząc o takich tygodniach pomocy dla ofiar, jak ten. Z drugiej strony, jak pomóc poszkodowanym, którzy uparcie milczą, bo chronią np. swoich katów-małżonków czy małżonki?
Nie ma jakiejś generalnej recepty na zapobieganie czy identyfikacje tego typu przestępstw, jak chociażby przemoc w rodzinie. Prokuratura reaguje na każdy sygnał, niezależnie czy zgłasza się do nas osoba pokrzywdzona czy ktoś bliski z rodziny. Śledzimy również na bieżące problemy poruszane w prasie, telewizji czy radiu. Od razu sprawdzamy takie zgłoszenia i natychmiast reagujemy wszczynając postępowanie. Aby taki proces był skuteczny, musimy mieć dowody. Jeżeli je zgromadzimy, kierujemy akt oskarżenia do sądu, a niekiedy z powodu ich braku jesteśmy zmuszeni umorzyć śledztwo. Na samym początku zadajemy pytanie osobie, która ma składać zeznanie o następującej treści: „Czy Pan/Pani chce zeznawać w tej sprawie? Przysługuje Panu/Pani prawo odmowy składania zeznań”. Dotyczy to zarówno ofiary jak i najbliższych świadków z rodziny. Jeżeli ktoś powie, że nie chce zeznawać, bo chroni w ten sposób swojego małżonka czy małżonkę, nie możemy zadać już następnego pytania. Przerywamy przesłuchanie. Chyba, że zbierzemy dowody od innych osób, wtedy reaktywujemy interwencję, czyli nadal prowadzimy postępowanie, przesłuchujemy świadków, gromadzimy dowody i idziemy z aktem oskarżenia do sądu, po czym żądamy określonej kary dla sprawcy.
Wracając do przemocy w rodzinie… W Polsce bije się bezkarnie za milczącą zgodą. Bywa, że nie tylko sprawca, ale też otoczenie jest przyczyną przemocy w rodzinie. Sąsiedzi, rodzina, koledzy i koleżanki z pracy widzą, wiedzą, a nie reagują. Jak zapobiec tej znieczulicy wśród społeczeństwa oraz jak zmienić świadomość potencjalnych ofiar?
Oprócz dyżurów w instytucjach prawniczych, dużo dają kampanie społeczne, które podnoszą m.in. poziom wiedzy prawniczej potencjalnych ofiar. Dzięki nim ludzie zdobywają się na odwagę, aby w końcu się z kimś tym podzielić. Jest szansa, że w ten sposób zmniejsza się też znieczulica panująca w społeczeństwie.
Kiedy i gdzie mogą zgłaszać się osoby potrzebujące pomocy?
Dyżury prowadzone będą nie tylko w dwóch rzeszowskich Prokuraturach Rejonowych, ale też w Leżajsku, Łańcucie, Ropczycach, Strzyżowie i Dębicy. Do piątku, 22 stycznia informacji prawnej w godz. od 8 do 15 udzielać będą m.in. prokuratorzy z Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie. Najlepiej, jeśli zainteresowani będą zgłaszać się do nas osobiście. Nie raz zdarza się, że przynoszą ze sobą jakieś dokumenty, do których przecież nie mamy wglądu przez rozmowę telefoniczną.
Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem potrwa to 24 lutego. To czas bezpłatnych informacji prawnych, których udzielać będą prokuratorzy, policjanci, adwokaci, radcowie prawni, notariusze, aplikanci adwokaccy, radcowscy i notarialni, kuratorzy sądowi oraz komornicy na terenie Podkarpacia.
Harmonogram dyżurów w Prokuraturze Okręgowej w Rzeszowie przy ul. Hetmańskiej 45 d
18 lutego 2019r. – prokurator Ryszard Faryniak, pokój nr 242,
19 lutego 2019r. – prokurator Jan Łyszczek, pokój nr 231,
20 lutego 2019r. – prokurator Barbara Skowron, pokój nr 221,
21 lutego 2019r. – prokurator Mariusz Kowal, pokój nr 238,
22 lutego 2019r. – prokurator Agnieszka Zięba pokój nr 209.
