– Wszyscy jesteśmy świadkami historii – przekonywał ks. infułat Józef Sondej podczas uroczystości wręczenia Nagrody Honorowej „Świadek historii”, która odbyła się w sali kameralnej Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie. Prawie 100-letni kapłan znalazł się w gronie jedenastu laureatów drugiej edycji rzeszowskiej nagrody.
Honorowe wyróżnienia wręczył dr Łukasz Kamiński, prezes IPN, a zarazem przewodniczący Kapituły przyznającej nagrodę, który stwierdził, że Instytut nie jest w stanie sam wypełnić misji, jaką jest zachowanie narodowej pamięci. Na szczęście, jest wielu świadków wydarzeń historycznych, a także społeczników, którzy pomagają w tym IPN-owi. – Nagroda stanowi skromny wyraz naszej wdzięczności dla nich – stwierdził prezes Kamiński.
W tym roku nagrodę „Świadek historii” otrzymali:
Lidia Teresa Argasińska, deportowana w 1940 r. wraz z rodziną do północnego Kazachstanu, gdzie spędziła 6 lat, wiceprezes koła Związku Sybiraków w Lubaczowie;
Henryk Atemborski, uczestnik obrony Warszawy w 1939 r., od 1980 r. członek Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność”, delegat na I Krajowy Zjazd związku w 1981 r., działacz PTTK, organizator imprez patriotycznych i turystycznych oraz wycieczek młodzieży do miejsc związanych z historią Polski, w latach 2002-2003 odbył samotnie wyprawę rowerową dookoła Europy, która miała na celu promocję Polski w Unii Europejskiej;
Józef Dalecki (pośmiertnie), żołnierz 23. Brygady AK, założyciel rzeszowskiego oddziału Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, który chętnie spotykał się z młodzieżą i dzielił się z nią swoimi doświadczeniami świadka historii, wspierał także działania rzeszowskiego oddziału IPN;
Marian Irzyk, działacz NSZZ „Solidarność” od 1980 r., chętnie spotyka się z młodzieżą przekazując jej wiedzę na temat najnowszej historii Polski, zaangażował się w projekt edukacyjny „Żywe Muzeum” zorganizowany z okazji 25- i 30-lecia NSZZ „Solidarność”, inicjator i koordynator budowy pomnika Polaków pomordowanych przez Niemców za pomoc Żydom w Kozłówku;
Anatolia Gazda, aktywna działaczka (od ponad 20 lat) Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 r.”, twórczyni rzeszowskiego oddziału tej organizacji, aktywnie współpracuje m.in. ze Stowarzyszeniem Rodzin Katyńskich i placówkami oświatowymi;
Alojzy Malinowski (pośmiertnie), wywieziony w 1941 r. na Syberię, gdzie spędził 5 lat, jeden z organizatorów rzeszowskiego oddziału Związku Sybiraków, autor prelekcji w szkołach na temat katorżniczej pracy w sowieckich łagrach, autor książki „Historia łzami i potem pisana”;
Tadeusz Kazimierz Ostrowski (pośmiertnie), żołnierz ZWZ-AK Okręgu Lwów, brał udział w akcji „Burza”, jeden ze współzałożycieli, a później prezes mieleckiego oddziału Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, inicjator budowy w Mielcu pomnika poświęconego żołnierzom AK, brał czynny udział w przygotowaniach do nadania Zespołowi Szkół Budowlanych w Mielcu imienia żołnierzy Armii Krajowej, przyczynił się do wmurowania okolicznościowej tablicy na budynku szkoły oraz pozyskał sponsorów sztandaru szkoły;
Ks. infułat Józef Sondej, kapelan Demokratycznej Armii Krajowej – powojennej młodzieżowej organizacji antykomunistycznej, jeden a najbliższych współpracowników biskupa przemyskiego Ignacego Tokarczuka, aktywnie wspierał NSZZ „Solidarność” i niezależny ruch chłopski, w stanie wojennym w kazaniach upominał się o poszanowanie godności człowieka oraz uczestniczył w akcji pomocowej dla internowanych działaczy opozycji, zaangażował się w upamiętnienie żołnierzy AK pomordowanych przez Sowietów w Turzy oraz działaczy IV Zarządu Głównego WiN, honorowy obywatel Rzeszowa;
Aleksander Szymański, żołnierz AK w Obwodzie Przemyskim, więzień KL Auschwitz i KL Mauthausen-Gusen, prezes Okręgu Podkarpackiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, owocem starań jego oraz środowiska, któremu przewodzi, są Pomnik Chwały Żołnierzy Podokręgu AK Rzeszów oraz liczne tablice okolicznościowe, podejmuje działania popularyzujące wiedzę o AK wśród młodego pokolenia;
Janina Wierzbicka-Kopeć, żołnierz AK, łączniczka kpt. Łukasza Cieplińskiego, od 1980 r. przewodnicząca koła NSZZ „Solidarność” w Oddziale PTTK w Rzeszowie, w stanie wojennym przewoziła prasę podziemną z Wrocławia do Rzeszowa, od 1990 r. aktywna działaczka Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, bierze udział w spotkaniach z młodzieżą i studentami dzieląc się z nimi wiedzą nt. AK i konspiracji antykomunistycznej, współpracuje z rzeszowskim oddziałem IPN, któremu przekazała część swoich zbiorów, zbiór jej prasy podziemnej trafił do archiwum Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” w Rzeszowie;
Zespół Szkół Nr 2 im. Jana Kochanowskiego w Łańcucie, od 2004 r. opiekuje się polskim cmentarzem rzymskokatolickim w Zbarażu na Ukrainie, jeden z opiekunów młodzieży – Ireneusz Skrzypczak – wykonał dokumentację fotograficzną, która była prezentowana na wielu wystawach poświęconych tej nekropolii, ukazał się również album „Polski cmentarz w Zbarażu. Inskrypcje nagrobne” pod red. Anny Skrzypczak i Ireneusza Skrzypczaka.
Nagroda Honorowa „Świadek Historii" przyznawana jest osobom szczególnie zasłużonym dla upamiętniania historii narodu polskiego w poszczególnych regionach. Nagrodę przyznaje Kapituła, której przewodniczącym jest prezes IPN.
