Sześciomiesięczny termin na zgłoszenie spadku w urzędzie skarbowym należy liczyć od momentu, gdy spadkobierca dowiedział się o tym, jakie konkretne rzeczy lub prawa przejął, a nie o samym spadku. Zastosowanie znajduje tu bowiem art. 4a ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, który przewiduje, że można zgłosić nabycie spadku po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, jeśli nabywca później dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych i zgłosi to naczelnikowi urzędu skarbowego.
Tak: Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 października 2017 r., sygn. akt II FSK 2827/15
Komentarz AXELO (radca prawny Łukasz Krawczyk)
W stanie faktycznym przedmiotowej sprawy dziecko odziedziczyło spadek po ojcu. W lutym 2013 r. sąd orzekł o nabyciu spadku przez dziecko z tzw. dobrodziejstwem inwentarza (rodzajem ograniczenia odpowiedzialności za ewentualne długi spadku). W listopadzie 2013 r. matka, działając jako opiekun prawny dziecka, złożyła w jego imieniu we właściwym urzędzie skarbowym deklarację dla podatku od spadku (druk SD-Z2) wraz z informacją, iż deklaracja ta została złożona po upływie terminu 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku z uwagi na fakt, iż dziecko (jak również działająca w sprawie w jego imieniu matka) nie wiedziało, co w istocie wchodziło w skład spadku po zmarłym ojcu. Matka dziecka pozostawała bowiem w konflikcie zarówno ze zmarłym ojcem dziecka, jak i jego rodziną, co utrudniało ustalenie składu majątku spadkowego.
Co do zasady, zgodnie z przepisami ustawy o podatku od spadków i darowizn, osoby należące do tzw. „zerowej” grupy podatkowej, tj. między innymi dziecko (zstępny) zmarłego, korzystają ze zwolnienia z podatku od przedmiotów i praw nabytych w ramach spadku, pod warunkiem jednak, iż w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku zgłoszą nabycie rzeczy właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego.
Zgodnie z argumentacją matki spadkobiercy zawartą w zgłoszeniu, pierwszy składnik majątku po zmarłym ojcu dziecka (był to udział we współwłasności nieruchomości) został ujawniony dopiero w dniu odbycia rozprawy w sprawie zniesienia współwłasności majątku spadkowego, tj. w czerwcu 2013 r. Matka dziecka twierdziła, iż przed tą datą nie było możliwe ustalenie składników majątku spadku, w związku z czym powinien mieć zastosowanie wyjątek od wskazanej zasady, zgodnie z którym jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminu na zgłoszenie (co do zasady 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia od stwierdzenia nabycia spadku), zgłosi fakt nabycia tych rzeczy lub praw nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o ich nabycia oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu, może skorzystać ze zwolnienia.
Na zasadę ogólną powołały się organy skarbowe, stojąc na stanowisku, iż podatnik spóźnił się ze zgłoszeniem nabycia przedmiotów, w związku z czym nie może skorzystać ze zwolnienia
i winien zapłacić podatek. Od Decyzji Dyrektora Izby Skarbowej w tej sprawie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wniosła matka spadkobiercy, działająca w jego imieniu. WSA przychylił się do argumentacji fiskusa, wskazując jednocześnie, iż w tej sprawie nie zachodziła okoliczność, kiedy to spadkobierca nie byłby w stanie zgłosić do urzędu skarbowego nabycia rzeczy przed upływem ustawowego, 6-miesięcznego terminu. W ocenie WSA możliwość powołania się przez podatnika na wskazany wyżej wyjątek od zasady powstaje tylko w sytuacji, kiedy podatnik nie miał wiedzy o prowadzonym postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku albo nie brał udziału w sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia (jest to alternatywny, sporządzany przed notariuszem, akt potwierdzający uprawnienie spadkobiercy do spadku).
W wyniku wniesienia skargi kasacyjnej przez matkę spadkobiercy, sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA z kolei powołał się na wyrok z 11 stycznia 2017 r. (sygn. II FSK 3748/14), w którym NSA tłumaczył, iż okoliczność „dowiedzenia się o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych” odnosi się „nie tyle do wiedzy spadkobiercy o wydaniu orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku, a do momentu, w którym dowiedział się on o nabyciu konkretnych rzeczy lub praw w związku ze śmiercią spadkodawcy”. NSA przyznał rację skarżącej i zauważył, że w przedmiotowej sprawie w chwili wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku spadkobierca nie wiedział, co konkretnie odziedziczył.
W mojej ocenie, stanowisko NSA zasługuje na aprobatę. Wynika z niego jednoznacznie, iż NSA nie podziela wykładni organów skarbowych, która w sposób sztuczny zawęża możliwość zastosowania wyjątku od zasady, iż zgłoszenie nabycia przedmiotów w ramach spadku musi nastąpić w ciągu 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Idąc bowiem tropem argumentacji organów skarbowych należałoby uznać, iż chwila uprawomocnienia się orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku to chwila, w której podatnik zna pełen skład majątku spadkowego, który mu przypadnie w ramach dziedziczenia i jest gotów w terminie 6 miesięcy złożyć stosowną deklarację we właściwym urzędzie. W wielu przypadkach tak w istocie jest, natomiast należy pamiętać, iż zdarzają się sytuacje wyjątkowe, w których niewiedza podatnika o składzie majątku spadkowego może wynikać choćby z konfliktów rodzinnych. Właśnie z myślą o takich sytuacjach do ustawy o podatku od spadków i darowizn został wprowadzony omawiany wyjątek, mający w ocenie NSA, którą podzielam, zastosowanie w omawianej sprawie.
Nie sposób nie zgodzić się również z poglądem NSA, iż wyjątku, o którym mowa, pozwalającego podatnikowi na późniejsze złożenie deklaracji SD-Z2, nie można interpretować zawężająco.
Tym samym należy wskazać, iż omawiany wyrok NSA jest bardzo korzystny dla podatników i należy wyrazić nadzieję, że stanowisko takie przyjmie się również w praktyce urzędów skarbowych.
Aby szczegółowo omówić poruszone zagadnienia, skontaktuj się z AXELO. www.axelo.pl
Informacje zawarte w niniejszym artykule/komentarzu mają charakter skrótowy i informacyjny. Informacje te nie powinny zastępować szczegółowej analizy poruszanych w nim zagadnień, jak również stanowić podstawy podejmowania decyzji biznesowych lub jakichkolwiek innych czynności prawnych lub faktycznych.
