REKLAMA
Automatycznie wyświetlimy artykuł za 10 sekund
Przejdź do artykułu
Reklama
Reklama
Monika Tohl i odlewy butów. Fot. Archiwum Moniki Tohl
GALERIA ZDJĘĆ
Ponad pół tony ważą największe z butów, które staną u stóp gigantycznej drabiny do nieba, zaprojektowanej przez prof. Józefa Szajnę dla Rzeszowa. Kolejne buty umocowane zostaną na szczeblach. Wszystkich będzie siedem. Wykonały je uczennice Zespołu Szkół Plastycznych im. Piotra Michałowskiego w Rzeszowie, a odlał Zakład Metalurgiczny „WSK Rzeszów”. Budowa pomnika na ul. Krakowskiej właśnie ruszyła. Zapowiada się na najbardziej efektowny monument stolicy Podkarpacia.
– Drabiny Szajny stoją w kilku miastach, ale w żadnym nie jest to tak genialne miejsce. Rzeszowska drabina stanie na wzniesieniu ul. Krakowskiej i mając będzie wyglądać naprawdę efektownie. Zwężająca się ku górze i pochylona w osi ku miastu będzie doskonałym symbolem „drogi do nieba” – jest pewna Monika Tohl, która wraz Ewą Bielecką prowadzi Pracownię Ceramiki Artystycznej z ZSP im. Piotra Michałowskiego w Rzeszowie. To z ich pomocą sześć uczennic plastyka przygotowało formy butów, z których Zakład Metalurgiczny „WSK Rzeszów” wykonał odlewy. Rzeszowski ratusz zwrócił się do szkoły z prośbą o wykonanie elementów pomnika ponad rok temu. Przez dwa miesiące, od kwietnia 2022 roku, w ramach zajęć szkolnych, ale i przez wiele godzin po lekcjach nad butami pracowały: Martyna Chorzępa, Agnieszka Ożóg, Daria Siwiec, Celina Winczowska, Kinga Fiołek oraz Wiktoria Curkowicz.
TO MOŻE CIĘ ZAINTRESOWAĆ
Reklama
Do wykonania miały siedem modeli. – Dostałyśmy rysunki przedstawiające wizję profesora Szajny. Podano na nich wymiary, ale sam wygląd butów był dość orientacyjny. Starałyśmy się, aby zgodnie z intencją artysty nawiązywały do znoszonych, zniszczonych, obozowych butów – opisuje Monika Tohl. Ponieważ właśnie takie profesor Szajna, były więzień obozu Auschwitz, umieszczał w wielu swoich dziełach.
- Buty zostawione są na drabinie jak balast przez ludzi, którzy wspięli się ku niebu. To symbol tych, którzy coś zrobili dla naszego świata – tłumaczy Jerzy Fąfara, który - tuż przed śmiercią Szajny w 2008 roku - szukał wraz z profesorem idealnego miejsca dla pomnika.
Plastycy się do pracy
Pracę nad butami w plastyku zaczęto od wykonania modeli w glinie. Większość w skali mniejszej niż ostateczny odlew, ponieważ są naprawdę sporych rozmiarów. Dwa buty, które staną u podstawy drabiny, mają ponad 1,5 metra długości. Kolejne, ustawiane coraz wyżej na drabinie, z każdym szczeblem są coraz mniejsze. Ostatni ma 45-centymetrową podeszwę.
- Modele w skali musiały jednak dokładnie odwzorowywać proporcje z projektu, w którym opisano wysokość, długość i szerokość każdego buta. Niektóre są niskie, inne z cholewami – zwraca uwagę Monika Tohl. – Koordynując pracę aż sześciu autorek pracujących nad różnymi butami, musiałyśmy zadbać o to, aby ich projekty pod względem plastycznym były spójne stylistycznie. Ponieważ zadanie znacznie wykraczało poza program nauczania w szkole plastycznej, musiałyśmy je też nauczyć całego procesu przygotowania do odlewu, zaznajomić z technicznymi szczegółami, dopilnować, by w modelach nie zabrakło np. skosów odlewniczych.
ZOBACZ TAKŻE
Reklama
Wykonanie modeli z gliny to dopiero pierwszy etap. Kolejny to wykonanie dla każdego buta odlewu negatywowego z gipsu. Uczennice przygotowały je w częściach, które potem trzeba było poskładać w całe buty i w takich formach odlać modele pozytywowe.
- Kiedy te gipsowe modele, zobaczył główny technolog i szef odlewni WSK, podkreślali, że każda nierówność, wgłębienie i zmarszczenie, będzie także w metalu widoczne. Na co dzień odlewnia wykonuje precyzyjne części dla lotnictwa. Wykonanie „sfatygowanych” butów zdecydowanie nie było dla nich zwykłym zadaniem. Ale nam o to właśnie chodziło – uśmiecha się Monika Tohl. - Aby się lepiej zrozumieć, pojechałyśmy do fabryki, by zobaczyć, jak proces odlewania wygląda w takim zakładzie. Przez te dwa miesiące często konsultowaliśmy cały projekt z technologiem, aby wszystko dobrze się udało. Raporty z etapów pracy nad butami trafiały także do urzędu miasta, który je akceptował.
Odlewy czekają od czerwca
W końcu gotowe modele butów pojechały do odlewni. Dwa były w skali rzeczywistej, a pięć mniejszych, które po komputerowym przeskanowaniu posłużyły do stworzenia większych odlewów. Odlewy wykonano z aluminium. Były gotowe już w czerwcu 2022 roku. Sama drabina jest ze stali, a prace przy jej posadowieniu na pasie zieleni rozdzielającym jezdnie ulicy Krakowskiej już się rozpoczęły. Niedaleko Galerii Nowy Świat, około 5 metrów za przejściem dla pieszych (w stronę miasta), w ziemię wprowadzone zostaną 14-metrowe pale, dzięki którym konstrukcja będzie stabilna. Buty zostaną przymocowane do szczebli (szczeble mają ok. 50 cm szerokości) potężnymi śrubami. – Każdy but ma otwory odprowadzające wodę, aby nie zbierała się w środku i nie zamarzała zimą – dodaje Monika Tohl i dodaje, że dla artystycznego zespołu z plastyka, który wykonał zadanie bezpłatnie, praca przy drabinie Szajny była prawdziwym wyzwaniem.
ZOBACZ TAKŻE
Reklama
Efekt będzie można zobaczyć jeszcze przed wakacjami. Monument ma powstać do końca czerwca.
Drabina do nieba powstaje dzięki zaangażowaniu i finansowaniu wielu firm. Obok wspomnianego zakładu metalurgicznego są to: Elektromontaż Rzeszów S.A, Inżynieria Rzeszów S.A., Park Hotel Dawid Pacyna, BESTA Przedsiębiorstwo Budowlane, RESHAL HALINA BAJOR, Miejskie Przedsiębiorstwem Dróg i Mostów oraz ALUTEAM-ALUMECO. Projekt i wizualizacje pomnika wg koncepcji profesora Szajny wykonał jego syn - Łukasz Szajna.
Józef Szajna, malarz, scenograf, reżyser, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, urodził się w 1922 roku w Rzeszowie, chodził do szkoły (II LO im. płk. Leopolda Lisa-Kuli), działał w obronie we wrześniu 1939, sabotował niemiecką produkcję w przejętej fabryce WSK, za co został potem uwięziony w obozie KL Auschwitz. Przeszedł tam przez celę śmierci, co uczyniło go człowiekiem, który „dostał życie po raz drugi” i miało wpływ na twórczość – malarską, scenograficzną i reżyserską, której poświęcił się po zakończeniu wojny i ukończeniu ASP w Krakowie. Był współzałożycielem, dyrektorem, dyrektorem artystycznym Teatru Ludowego w Krakowie. W roku 1972 roku założył Warszawskie Centrum Sztuki „Studio”. Opracował scenografię i reżyserował wiele przedstawień teatralnych w kraju i za granicą. Jego prace były i są wystawiane w wielu miastach Polski i na licznych wystawach światowych. Pod koniec życia artysta mocniej związał się z rodzinnym Rzeszowem, w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej wystawił spektakl „Deballage” (Rozpakowanie), a ponadto przekazał swoje prace do powstałej przy Teatrze Szajna Galerii. W Rzeszowie stoi już jeden pomnik jego autorstwa: Przejście 2000 na pl. Cichociemnych.
Reklama
Reklama
Rozwiń
