Jarosław Mikołajewski poeta, pisarz i tłumacz z języka włoskiego, autor książek dla dzieci, eseista i publicysta.
Urodził się w 1960 w Warszawie; tam ukończył w II Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Batorego. W 1978 podjął studia z zakresu italianistyki na UW.
Pierwszy tekst, esej o świętym Franciszku z Asyżu, który uważa za swój debiut, opublikował ok.1982 w bezdebitowym piśmie studenckim „Młodzież Katolicka”.
Jako tłumacz debiutował w 1987 przekładami wierszy włoskiego poety, Sandro Penny, zamieszczonymi na łamach „Literatury na Świecie”; w tym samym numerze ukazał się również jego artykuł pt. Słowo o hermetyzmie.
Własne wiersze ogłosił po raz pierwszy w 1989, w miesięczniku „Poezja” oraz w tygodniku „Kierunki”. W następnych latach rozwijał twórczość poetycką i translatorską (w zakresie poezji i prozy), pisał recenzje, felietony i artykuły, poświęcone głównie literaturze i sztuce, oraz utwory dla dzieci (zarówno oryginalne, jak i tłumaczenia oraz reinterpretacje klasycznych bajek). Wiersze, prozę, artykuły, wywiady i przekłady z języka włoskiego zamieszczał w wielu pismach, m.in. „Twórczości”, „Zeszytach Literackich”, „Odrze”, „Nowej Dekadzie Krakowskiej”, „Nowych Książkach”, „Literaturze”, „Świecie Literackim”, „Kresach”, „Nowej Okolicy Poetów”, „Toposie”, „Tygodniku powszechnym”.
W latach 1983–1998 był wykładowcą w Katedrze Italianistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1998 pracuje w Gazecie Wyborczej. Jest autorem felietonów, recenzji i wywiadów zamieszczanych w tym dzienniku i jego dodatkach, m.in. w „Gazecie Świątecznej” (w dziale „Kultura” redagował rubrykę Wiersz jest cudem, w której prezentował utwory różnych autorów), „Gazecie Telewizyjnej” (cykl felietonów pt. Fabryka opakowań szklanych w 1999-2005), „Książkach” (2000-05), „Dużym Formacie” (2002-05) i „Wysokich Obcasach” (2002-05).
W latach 2006–2012 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Polskiego w Rzymie. Jako przedstawiciel tej placówki uczestniczył m.in. w organizowaniu cyklicznego Festiwalu Kultury Polskiej Corso Polonia. Za dorobek w zakresie promowania kultury włoskiej otrzymał wówczas nagrody: Premio della Città di Roma oraz Premio Nazionale per la Traduzione.
Jest też laureatem nagród literackich i artystycznych, m.in. Nagrody im. Kazimiery Iłłakowiczówny, Św. Brata Alberta, Barbary Sadowskiej, dwukrotnie Nagrody Literackiej m. st. Warszawy oraz Nagrody „Nowej Okolicy Poetów”.
W jego dorobku translatorskim są m.in. przekłady utworów Dantego, Petrarki, Michała Anioła, Leopardiego, Montalego, Ungarettiego, Luziego, Penny, Pavesego, Pasoliniego, Leviego. Z klasyki literatury dziecięcej przetłumaczył na język polski m.in. Pinokia Carla Collodiego (pt. Pinokio: historia pajacyka, wyd. 2011) i kilka utworów Gianniego Rodariego.
Jego książki ukazały się we Włoszech, Holandii, USA, Ukrainie. Był tłumaczony ponadto na języki: albański, francuski, niemiecki, hiszpański, chorwacki, serbski, bułgarski, czeski, ukraiński, grecki, litewski, rosyjski.
Odznaczony Ordine della Stella della Solidarità Italiana (2005; medal przyznawany w imieniu prezydenta Włoch cudzoziemcom, którzy przyczynili się do budowy pozytywnego wizerunku Włoch po II wojnie światowej) oraz srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” (2014). W 2016 za Wielki przypływ otrzymał Nagrodę im. Beaty Pawlak. W 2019 został laureatem Nagrody Poetyckiej im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego za najlepszy tom poetycki 2018 roku za tom Basso continuo.
Basso continuo ukazało się nakładem Wydawnictwa Literackiego w maju 2018 r. Mikołajewski, jak pisze wydawca, w tym tomie “wywołuje duchy umarłych poetów: Brzechwa staje nad trumną Leśmiana, Nina Simone śpiewa głosem Julii Hartwig. Zakochany mężczyzna płacze w kawiarni, a kochankowie z Hasanlu ciągle jeszcze strzegą swoich tajemnic”.
W 2015 Mikołajewski otrzymał Premio Internazionale Franco Cuomo (w dziedzinie literatury). W 2018 został laureatem czeskiej Nagrodę Václava Buriana, przyznanej mu (i słowackiemu twórcy, Michalowi Habajowi) za dorobek poetycki.
Jarosław Mikołajewski jest pomysłodawcą i przewodniczącym kapituły Nagrody Literackiej im. Leopolda Staffa oraz członkiem kapituły Poznańskiej Nagrody Literackiej. Został członkiem SPP (w 1994) oraz Polskiego PEN Clubu (w 2000).
Wraz z żoną i trzema córkami mieszka w Warszawie.
Po ukazaniu się jego debiutanckiego tomu Zbigniew Herbert napisał: „Wiersze Pana znalazły w moich oczach nie tylko uznanie, ale [we mnie] prawdziwego amatora Pana poezji. Co mnie w nich uderza, to prostota, którą osiąga się zwykle po długich latach błądzenia, niemal przed śmiercią. Tu pewne niebezpieczeństwo zbytniej dosłowności, ale Pan tego – wiedziony przez naszego bożka Apolla – szczęśliwie unika”.
W opinii Piotra Matywieckiego „Mikołajewski to liryk z Bożej łaski. Nie można przecenić faktu, że oto pojawił się poeta głosu pierwszego, bezpośredniego – w czasie, gdy wiersze w większości piszą grający konwencjami parodyści, ironiści czy “banaliści”. Jeśli poezja jest jakimś “znakiem czasu”, to utwory Mikołajewskiego wskazują na ciągle nie zatartą w nas potrzebę czystości uczuć, może nawet tkliwości. I co ważniejsze – utwory te taką tkliwość rozbudzają, kultywują. Pośród brutalności dzisiejszej to ogromna zaleta”.
Wybrana twórczość Jarosława Mikołajewskiego:
Poezja:
• A świadkiem śnieg, Wydawnictwo “Przedświt”, Warszawa 1991;
• Kołysanka dla ojca, Wydawnictwo “Przedświt”, Warszawa 1994;
• Zabójstwo z miłości, Świat Literacki, Izabelin 1997;
• Mój dom przestały nawiedzać duchy. Wiersze z lat 1988-1998, Świat Literacki, Izabelin 1998;
• Nie dochodząc Pięknej, Świat Literacki, Izabelin 2001;
• Którzy mnie mają, Świat Literacki, Izabelin 2003;
• Któraś rano, Świat Literacki, Izabelin 2005;
• Coś mnie zmartwiło ale zapomniałem, Świat Literacki, Izabelin 2008;
• Zbite szklanki, WL, Kraków 2010;
• Na wdechu, WL, Kraków 2012;
• Wyręka WL, Kraków 2014;
• Pieśni stworzeń (2016) – przekłady z dawnej poezji włoskiej
• Żebrak (2016) – finał Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego – Orfeusz 2017
• Listy do przyjaciółki (2017) – nominacja do Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego – Orfeusz 2017
• Basso continuo (2018) – Nagroda Poetycka im. K.I. Gałczyńskiego – Orfeusz 2019
Proza:
Herbata dla wielbłąda czyli Sprawy i sprawki detektywa McCoya (powieść kryminalna), Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004;
Męski zmysł (zbiór rozmów publikowanych w “Wysokich Obcasach”), WL, Kraków 2005;
Rzymska komedia (eseje), Agora SA, Warszawa 2011;
Dolce vita (opowiadania), Agora SA, Warszawa 2012;
Największe szczęście, największy ból (zbiór rozmów z Julią Hartwig), a5, 2014;
Wielki przypływ (reportaż), Dowody na Istnienie, Warszawa 2015;
Syreni śpiew (kryminał dla dzieci), Media Rodzina, Poznań 2016;
Kot w worku (kryminał dla dzieci), Media Rodzina, Poznań 2016;
Wędrówka Nabu (opowiadania dla dzieci), Austeria, Kraków 2016
Terremoto (reportaż), Dowody na Istnienie, Warszawa 2017.
Lampedusa. Książka do pisania. [Reportaż]. Budapeszt; Syrakuzy; Kraków: Wydawnictwo Austeria 2018, 134, [5] s.
Dramat:
Komórka. Reż.: B. Wiśniewska. Praprem. [jako sztuka czytana]: Warszawa, Teatr Dramatyczny, Laboratorium Dramatu 2019.
W noce czuwania
jej kręgosłup jest szalikiem
zaciśniętym na wychudłej szyi
W noce miłości zwierzęcej
jest suwakiem walizki
która nie chce się dopiąć nawet pod kolanem
(“Kręgosłup mojej żony”, JM).
