Możliwe sankcje na Hamas i Izrael

KE proponuje zawieszenie koncesji handlowych z Izraelem oraz sankcje wobec ekstremistycznych ministrów izraelskiego rządu i brutalnych osadników. Sankcje mają objąć także liderów Hamasu.

W następstwie ogłoszenia przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii Komisja Europejska przedstawiła Radzie wniosek dotyczący zawieszenia niektórych postanowień układu o stowarzyszeniu między UE a Izraelem dotyczących handlu („układ”), a także wnioski dotyczące sankcji wobec Hamasu, ministrów ekstremistów i brutalnych osadników.

Komisja zawiesza również swoje dwustronne wsparcie dla Izraela, z wyjątkiem wsparcia dla społeczeństwa obywatelskiego i Yad Vashem. Konkretnie ma to wpływ na przyszłe roczne przydziały w latach 2025–2027, a także na bieżące projekty współpracy instytucjonalnej z Izraelem i projekty finansowane w ramach regionalnego instrumentu współpracy UE–Izrael.

Może cię zainteresować

Liban: nowe ataki izraelskie na wschodzie kraju; Hezbollah ostrzeliwuje Izrael

Strefa Gazy: w nocnych nalotach izraelskich zginęło kilkanaście osób

Strefa Gazy: w izraelskich atakach zginęło 35 osób

Reklama

Wnioski są następstwem przeglądu zgodności Izraela z art. 2 umowy, w którym stwierdzono, że działania podjęte przez rząd Izraela stanowią naruszenie zasadniczych elementów związanych z poszanowaniem praw człowieka i zasad demokratycznych. Upoważnia to UE do jednostronnego zawieszenia umowy.

W szczególności naruszenie to odnosi się do szybko pogarszającej się sytuacji humanitarnej w Strefie Gazy po interwencji wojskowej Izraela, blokady pomocy humanitarnej, intensyfikacji operacji wojskowych oraz decyzji władz izraelskich o przyspieszeniu realizacji planu osiedlenia na tzw. obszarze E1 Zachodniego Brzegu, co jeszcze bardziej podważa rozwiązanie dwupaństwowe.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: Okropne wydarzenia, które codziennie mają miejsce w Strefie Gazy, muszą się skończyć. Konieczne jest natychmiastowe zawieszenie broni, nieograniczony dostęp do wszelkiej pomocy humanitarnej i uwolnienie wszystkich zakładników przetrzymywanych przez Hamas. Unia Europejska pozostaje największym darczyńcą pomocy humanitarnej i niezachwianym orędownikiem rozwiązania dwupaństwowego. Odzwierciedlając te pryncypialne zobowiązania i biorąc pod uwagę poważne niedawne wydarzenia na Zachodnim Brzegu, proponujemy zawieszenie koncesji handlowych z Izraelem, nałożenie sankcji na ekstremistycznych ministrów i brutalnych osadników oraz wstrzymanie dwustronnego wsparcia dla Izraela, bez wpływu na naszą pracę z izraelskim społeczeństwem obywatelskim i Yad Vashem.

Zawieszenie dotyczy podstawowych postanowień umowy związanych z handlem i w praktyce oznacza, że przywóz z Izraela straci preferencyjny dostęp do rynku UE. Towary te będą zatem obciążone cłami na poziomie mającym zastosowanie do każdego innego państwa trzeciego, z którym UE nie zawarła umowy o wolnym handlu.

Wszyscy zgadzamy się, że sytuacja w Gazie nadal zmierza w złym kierunku. Musimy wykorzystać narzędzia, którymi dysponujemy, aby nakłonić rząd Izraela do zmiany kursu. Wśród przedstawionych opcji zawieszenie koncesji handlowych i nałożenie sankcji na ekstremistycznych ministrów, brutalnych osadników i agentów Hamasu byłoby wyraźnym sygnałem ze strony Unii Europejskiej: ta wojna musi się skończyć, cierpienie musi się skończyć, a zakładnicy muszą zostać uwolnieni. Kolejnym kluczowym krokiem jest zapewnienie wsparcia ze strony naszych państw członkowskich w celu wdrożenia tego wniosku. Kaja Kallas, wysoka przedstawicielka Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz wiceprzewodnicząca Komisji

Wstrzymujemy wszelkie dwustronne wsparcie finansowe dla izraelskiego rządu. Nadal opowiadamy się za rozwiązaniem dwupaństwowym – opartym na bezpiecznym Izraelu i realnej Autonomii Palestyńskiej. Aby to umożliwić, wspieramy palestyński proces reform znacznymi środkami finansowymi w wysokości 1,6 mld euro w ciągu najbliższych dwóch lat. Same fundusze nie wystarczą. Nadchodząca Grupa Darczyńców Palestyny będzie służyć jako platforma do stymulowania wysiłków partnerów regionalnych i międzynarodowych. Zapraszamy innych do przyłączenia się do nas i zadeklarowania swojego wsparcia. Dubravka Šuica, komisarz do spraw regionu śródziemnomorskiego

Kolejne kroki

Zawieszenie przepisów związanych z handlem

Komisja przedstawia wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie zawieszenia niektórych postanowień umowy dotyczących handlu, które wchodzą w zakres wspólnej polityki handlowej Unii.

Rada musi przyjąć decyzję większością kwalifikowaną.

Decyzja wejdzie w życie z dniem jej przyjęcia.

Po przyjęciu decyzji Rada Stowarzyszenia UE–Izrael zostanie powiadomiona o zawieszeniu. Zawieszenie stanie się skuteczne 30 dni po powiadomieniu Rady Stowarzyszenia.

Sankcje wobec Hamasu, ekstremistycznych ministrów izraelskiego rządu i brutalnych osadników

W szczególności pakiet składa się z 4 projektów aktów prawnych zawierających 9 wniosków dotyczących umieszczenia w wykazie przeciwko ministrom i osadnikom (w ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka), a także wzmocnionego pakietu dotyczącego umieszczenia w wykazie 10 członków Biura Politycznego Hamasu w oparciu o nowe kryterium umieszczenia w wykazie w ramach systemu sankcji Hamasu.

Rada musi teraz zatwierdzić decyzję jednomyślnie.

Kontekst

W następstwie niedawnej decyzji Izraela o wprowadzeniu blokady dostępu pomocy humanitarnej do Strefy Gazy sytuacja humanitarna pogorszyła się do bezprecedensowego i niezrównoważonego poziomu, spowodowanego trwającymi bombardowaniami, operacjami wojskowymi, masowymi wysiedleniami i upadkiem podstawowych usług.

W dniu 23 czerwca 2025 r. Wysoki Przedstawiciel UE przedstawił Radzie do Spraw Zagranicznych przegląd, w którym stwierdził, że istnieją przesłanki wskazujące na to, że Izrael naruszyłby art. 2 układu eurośródziemnomorskiego, który ustanawia poszanowanie praw człowieka i zasad demokratycznych jako zasadniczy element tego układu.

Naruszenie art. 2 stanowi poważne istotne naruszenie tej umowy. Unia Europejska ma prawo zareagować na takie naruszenie w sposób proporcjonalny i w celu wsparcia zakończenia naruszeń. Ze względu na szczególnie pilny charakter sytuacji UE może podjąć działania bez uprzedniego odwołania się do Rady Stowarzyszenia ustanowionej na mocy układu.

W orędziu o stanie Unii w 2025 r. wygłoszonym 10 września 2025 r. przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen ogłosiła, że Komisja Europejska zaproponuje częściowe zawieszenie układu o stowarzyszeniu w kwestiach związanych z handlem.

Układ eurośródziemnomorski ustanawia stowarzyszenie między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Państwem Izrael, z drugiej strony.

Art. 2 Układu Euro Śródziemnomorskiego stanowi, że „stosunki między stronami, jak również wszystkie postanowienia samego układu, opierają się na poszanowaniu praw człowieka i zasad demokratycznych, które leżą u podstaw ich polityki wewnętrznej i międzynarodowej oraz stanowią zasadniczy element niniejszego układu”.

Handel między UE a Izraelem

UE jest największym partnerem handlowym Izraela, odpowiadającym za 32 proc. całkowitego handlu towarami Izraela ze światem w 2024 r. Izrael jest 31. największym partnerem handlowym UE.

Łączny handel towarami między UE a Izraelem w 2024 r.: 42,6 mld euro.

Wartość importu do UE z Izraela wyniosła 15,9 mld euro, na co składają się:

1. maszyny i sprzęt transportowy (7 mld euro, 43,9 proc.)
2. chemikalia (2,9 mld euro, 18 proc.) oraz
3. inne wyroby przemysłowe (1,9 mld EUR, 12,1 proc.).

Eksport UE do Izraela wyniósł 26,7 mld EUR i był zdominowany przez:

4. maszyny i sprzęt transportowy (11,5 mld EUR, 43 proc.),
5. chemikalia (4,8 mld euro, 18 proc.) oraz
6. inne wyroby przemysłowe (3,1 mld EUR, 11,7 proc.). 

Handel usługami między UE a Izraelem wyniósł w 2023 r. 25,6 mld euro (UE importuje 10,5 mld euro, a eksportuje 15,1 mld euro).

Dwustronne wsparcie UE dla Izraela

Wsparcie finansowe UE dla Izraela jest objęte Instrumentem Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej (ISWMR) „Globalny wymiar Europy” (ISWMR – „Globalny wymiar Europy”) na lata 2021–2027. W tym kontekście Izrael miał otrzymać średnio 6 mln EUR rocznie w ramach obecnych WRF w latach 2025–2027.

Ponadto UE w równym stopniu wstrzyma projekty współpracy instytucjonalnej, w tym programy partnerstwa i projekty w ramach regionalnego instrumentu współpracy UE–Izrael przynoszącego korzyści Izraelowi w regionie w kontekście porozumień abrahamowych. Kwota, która ma zostać wstrzymana, wynosi około 14 mln EUR.

Sankcje wobec osadników stosujących przemoc

W ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka Rada umieściła dotychczas w wykazie dziewięć osób i pięć podmiotów związanych z brutalnym ekstremizmem na Zachodnim Brzegu i we Wschodniej Jerozolimie, a także z blokowaniem pomocy humanitarnej w Strefie Gazy.

7 grudnia 2020 r. Rada ustanowiła globalny system sankcji za naruszenia praw człowieka, który ma zastosowanie do czynów takich jak ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości i inne poważne pogwałcenia lub naruszenia praw człowieka (np. tortury, niewolnictwo, egzekucje pozasądowe, arbitralne aresztowania lub zatrzymania). Globalny system sankcji UE za naruszenia praw człowieka podkreśla determinację UE w zwiększaniu jej roli w przeciwdziałaniu poważnym pogwałceniom i naruszeniom praw człowieka na całym świecie. Osiągnięcie skutecznego korzystania z praw człowieka przez wszystkich jest strategicznym celem Unii. Poszanowanie godności ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praworządności i praw człowieka jest podstawową wartością Unii oraz jej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

W konkluzjach z 27 czerwca 2024 r. Rada Europejska ponownie zdecydowanie potępia brutalne ataki terrorystyczne przeprowadzone 7 października 2023 r. przez Hamas i inne ugrupowania terrorystyczne na Izrael. Rada Europejska zdecydowanie potępiła trwającą przemoc ze strony ekstremistycznych osadników na Zachodnim Brzegu, w tym we Wschodniej Jerozolimie i zwróciła się do Rady o kontynuowanie prac nad dalszymi środkami ograniczającymi skierowanymi przeciwko ekstremistycznym osadnikom. Rada Europejska zaapelowała również o bezpieczny dostęp do miejsc świętych oraz o utrzymanie status quo. Na koniec Rada Europejska potępiła decyzje rządu Izraela o dalszym rozszerzaniu nielegalnych osiedli na okupowanym Zachodnim Brzegu i wezwała Izrael do cofnięcia tych decyzji.

Czytaj także: