Dzięki pracy nad tworzeniem cyfrowego archiwum Galeria Fotografii Miasta Rzeszowa zaprasza na kolejną odsłonę historii miasta zapisaną na zdjęciach. Tematem wystawy, której wernisaż odbędzie się 9 września o godz. 16.00, będą lata okupacji i społeczność żydowska, która w momencie wybuchu wojny stanowiła ok. 40 procent ludności Rzeszowa.
W 1939 roku, w pierwszych miesiącach od zajęcia Rzeszowa Niemcy rozpoczęli prześladowania zmierzające do całkowitej alienacji i wyniszczenia żydowskich mieszkańców. Pod koniec grudnia 1941 roku utworzyli getto, do którego sukcesywnie przesiedlali Żydów z okolicznych miast i wsi. Na początku lipca 1942 roku, w ramach Aktion Reinhardt, getto zostało zlikwidowane, a większość ofiar zamordowana w obozie zagłady w Bełżcu. Niemcy pozostawili jedynie robotników w przymusowych obozach pracy, jednak wiosną 1943 roku także oni zaczęli być mordowani.
„Ostateczne rozwiązanie” zbliżało się stopniowo – od obowiązku noszenia gwiazdy Dawida na ramieniu i oznaczania nią sklepów do dramatycznego pochodu na stację, z której ruszyły pociągi do Bełżca. Co się toczyło pomiędzy próbujemy dziś wyczytać także z fotografii tamtego czasu.
Wystawa w Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa przywraca do życia przestrzeń i atmosferę ścisłego śródmieścia Rzeszowa w okresie okupacji niemieckiej. Miejsca przedstawione na fotografiach to wciąż jeszcze domy żydowskich mieszkańców. Funkcjonują w codzienności, dla której ramy wyznacza wojenna rzeczywistość. Jeszcze otwierają o poranku sklepy, niepewni nowych zarządzeń okupanta.
„Oto wędrujemy szlakiem sklepów i punktów usługowych, i to metodycznie, po kolei – można się domyślać, że stosunkowo niedługo po zajęciu Rzeszowa jakiś niemiecki żołnierz/urzędnik otrzymał polecenie stworzenia fotograficznej dokumentacji miejskiego handlu, i z tego zadania chciał wywiązać się bardzo rzetelnie. Czy ekspedientów, pracowników oraz właścicieli zmuszał, czy grzecznie prosił? Czy musiał podnosić głos, czy wystarczył widok munduru, aby tyle osób wyszło przed wejścia i zapozowało do fotografii?”, zastanawia się Grażyna Bochenek we wstępie do wystawy i zwraca uwagę, że to ostatnie zapisy obrazu Rzeszowa, w którym żydowskie sklepiki i warsztaty razem z polskimi składały się na jeden miejski organizm. Po co wracać do tej przeszłości? – pyta i odpowiada: „Te zdjęcia to jeden z ostatnich obrazów Rzeszowa, który był. Obraz przedednia Zagłady, która kompletnie zmieniła dotychczasowy świat, a jednocześnie – jakby nie zmieniła zupełnie niczego, bo ludzie nadal są zdolni do największego zła”.
Wystawa „Pozostanie pamięć. Rzeszowscy Żydzi w czasie okupacji” otwarta zostanie w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 2023. Galeria Fotografii Miasta Rzeszowa przygotowała ją w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Rajsze, Rzeszowskimi Piwnicami i Estradą Rzeszowską. To część projektu realizowanego przez Galerię Fotografii Miasta Rzeszowa, dofinansowanego ze środków grantowych Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce oraz z budżetu Gminy Miasto Rzeszów
Kuratorem wystawy i autorem aranżacji ekspozycji jest Bogdan Szczupaj. Wstęp wolny.
