Jeszcze siedem lat temu poczerniałe mury Kamienicy Tekielskiego przy ul 3 Maja 32, na rogu z ul. Zamkową, wiele z jej urody pozostawiały wyobraźni. Kiedy w 2017 roku z poddanej renowacji fasady zdjęto rusztowania, odsłaniając przedwojenny jasny tynk nie było już chyba rzeszowianina, który nie przyklasnął temu pięknemu zabytkowi. Prace kontynuowano z sukcesem, bo w tym roku rzeszowską kamienicę docenił Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalny Konserwator Zabytków.
Tytuł „Zabytek Zadbany” jest przyznawany w Polsce od niemal 50 lat. W drodze konkursu otrzymują go najlepsze prace z zakresu konserwacji, rewitalizacji i adaptacji. Mogą się o niego ubiegać właściciele i zarządcy zabytkowych nieruchomości, którzy wzorowo i konsekwentnie prowadzą działania – badawcze, rewitalizacyjne, konserwatorskie i budowlane. I na takie zgłoszenie zdecydował się Janusz Skomra, współwłaściciel Kamienicy Tekielskiego. Było warto. Komisja konkursowa doceniła pracę włożoną w przywrócenie budynkowi dawnej świetności. Przyznał wyróżnienie w kategorii utrwalenie wartości zabytkowej obiektu i nagrodziła tablicą „Zabytku Zadbanego” do oznakowania obiektów.
Tablice ze znakiem Błękitnej Tarczy są symbolem ochrony zabytków w Polsce, który został zaprojektowany przez Jana Zachwatowicza, jednego z największych polskich konserwatorów zabytków. Znak Błękitnej Tarczy jest znakiem ochrony określonym w Konwencji Haskiej z 1954 roku, dotyczącej ochrony dóbr kultury w razie wojny. Doceniona w konkursie Kamienica Tekielskiego będzie teraz prezentowana w dedykowanych wydawnictwach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, przekazywanych właścicielom zabytków i przedstawicielom ogólnopolskiego środowiska konserwatorskiego.
Kamienicę Mateusz Tadeusz Tekielski wybudował w latach 1900-1910 dla swojej rodziny. Był jednym z najbardziej znanych architektów związanych z Rzeszowem, a jego projekty nawiązują do stylu bardzo znanego polskiego twórcy Teodora Talowskiego, u którego uczył się zawodu w Krakowskiej Szkole Przemysłowej. To styl eklektyczny z elementami secesji i historyzmu.
Fasadę domu przy ul. 3-go Maja zdeterminował kształt działki, którą Tekielski zakupił na rogu ulic. Narożna czterokondygnacyjna i podpiwniczona kamienica powstała na planie wielokąta. Tworzą go trzy skrzydła, w którym dominuje środkowe z wykuszami, balkonem, loggią i wysokim szczytem zwieńczonym rzeźbiarską dekoracją. Jest tu kartusz z napisem „Sibi et posteritati” i emblemat architekta i jego żony (T. T. J. – Tekielscy Tadeusz i Jadwiga). Dwie boczne fasady są symetryczne. I, jak to ujęli autorzy książki „Architektura Rzeszowa od czasów autonomii galicyjskiej”, ożywiają je wykusze wsparte na kamiennych kroksztynach. Dekoracja okien i stolarki jest modernistyczna.
Jak zauważyła w wywiadzie dla BiznesiStyl Edyta Dawidziak, kamienica prezentuje bardzo ciekawe rozwiązanie architektoniczne. Zwiastowała pojawienie się nowych trendów w architekturze Rzeszowa. To cytat architektury malowniczej, która funkcjonowała już w większych ośrodkach, natomiast w Rzeszowie pojawiła się jako zupełne novum. – W Rzeszowie bardzo długo królował klasycyzm i posługiwanie się formami historyzującymi, a w tym wypadku widzimy swobodną, indywidualną kreację architektoniczną. Jest to również próba wypowiedzenia się twórcy poprzez dzieło – mówiła Dawidziak.
Do wykonania elewacji tej kamienicy została użyta zaprawa na bazie cementu romańskiego. Takie zaprawy stosowane były powszechnie w drugiej połowie XIX wieku i do wybuchu I wojny światowej. Produkowano ją na terenie monarchii austro-węgierskiej, stąd wiele realizacji z jej użyciem na obszarze Galicji. Mimo to, w Rzeszowie, poza kamienicą Tekielskiego nie ma drugiej realizacji, gdzie mielibyśmy zastosowanie tynku romańskiego w tak dużym zakresie. Tutaj została elewacja pokryta nim w całości, a w innych realizacjach posługiwano się nią tylko przy wykonywaniu detali architektonicznych (gzymsów itp.) Ten to zabytkowy tynk został przykryty zwykłą zaprawa cementową w latach 60. XX wieku i odsłonięty dopiero kilka lat temu dzięki renowacji.
Renowację kamienicy rozpoczął w 2016 roku Janusz Skomra, który poprzez małżeństwo z prawnuczką Mateusza Tadeusza Tekielskiego, a potem odkupienie udziałów od innych spadkobierców stał się współwłaścicielem budynku i postarał się, aby w 2013 roku została ona wpisana do rejestru zabytków. Zależało mu na jak najwierniejszym odtworzeniu przedwojennego wyglądu kamienicy. – Nie chcę zmieniać żadnych detali. Wnętrze też staramy się zachować w takim kształcie jak było. Udało nam się zachować dwa piece, parkiety, nawet jedne drzwi ocaliłem. Od dziecka wychowywany byłem w duchu szacunku do historii, tradycji i przeszłości. Mój dom wypełniają przedmioty, które są pamiątkami – mówił w wywiadzie.
Sam Tekielski nie mieszkał długo w swojej pięknej kamienicy zmarł w 1917 roku w wieku 47 lat na atak serca. Tak jak głosi napis, który umieścił na innym swoim dziele – Willi pod Sową w alei Pod Kasztanami: „Vides horam, nescis horam” (Widzisz godzinę, nie znasz godziny).
