Leszczyna pospolita jest pokaźnym krzewem, w formie naturalnej dorasta do 5 m wysokości i szerokości, ale systematycznie cięta osiąga dobre plonowanie przy zdecydowanie mniejszych rozmiarach. Dawniej krzewy orzecha laskowego pozyskiwano z lasu i sadzono przy domostwach. Krzewy nie dawały oczekiwanego plonu, ponieważ orzechy często były porażone przez szkodniki. W szkółkach znajdziemy dużo ciekawych odmian, które z powodzeniem można uprawiać na działkach i w przydomowych ogródkach. Właśnie dlatego nie powinniśmy przynosić z lasu sadzonek leszczyny.
Orzechy laskowe są smaczne i zdrowe. Zawierają białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy: A, B1, B2, B6, C, PP oraz sole mineralne: Mg, K, P, Fe, Na, Ca, przez co pozytywnie wpływają na układ krążenia Można je zjadać na surowo, albo prażone lub w postaci oleju. Orzeszki warto przechowywać w szczelnie zamkniętym pojemniku w lodówce, wówczas dłużej zachowają wartości odżywcze i nie zepsują się. Orzechy są bardzo smaczne, ale kaloryczne: 100 g zawiera 650 kalorii.
Leszczyna ma małe wymagania glebowe, ale najlepiej rośnie na glebach żyznych, ciepłych, próchnicznych i wilgotnych, zasobnych w wapń oraz na stanowiskach słonecznych. Najgorzej rośnie i plonuje na stanowiskach cienistych, w miejscach zalewowych i bardzo suchych.
W pierwszych 3-4 latach od posadzenia trzeba pamiętać o mocniejszym nawożeniu azotem w dawce 20–40 g azotu na metr kwadratowy. Gdy krzew wejdzie w okres owocowania nawożenie wzbogacamy o potas, magnez, wapń i bor – dla lepszego zawiązywania owoców. Nawozy rozsiewamy wokół krzewu na powierzchnię 1 metra kwadratowego. Warto porcję nawozów podzielić na 2-3 dawki. Pierwszą wysiewamy, gdy młode pędy przyrosną do około 10 cm, a następne wysiewamy co 2 tygodnie, ale nie później niż do połowy czerwca. Przy jednym krzewie nie warto kupować specjalistycznych nawozów, wystarczy Azofoska lub Polifoska lub Superfosfat potrójny granulowany. Są to nawozy, które możemy wykorzystać do zasilania wszystkich roślin w ogrodzie.
Leszczynę sadzimy w październiku lub w marcu do wcześniej przygotowanego dołka, do którego obowiązkowo dodajemy kompostu. Krzewy sadzone jesienią dodatkowo kopczykujemy na okres zimy, aby korzenie nie przemarzły. Niezależnie od rodzaju sadzonki, skracamy pęd główny nad trzecim lub czwartym oczkiem.
Prawidłowo pielęgnowane krzewy leszczyny powinny składać się z 6-8 pędów. Im więcej pędów w krzewie tym gorsze plonowanie, dlatego należy krzewy systematycznie ciąć. Cięcie wykonujemy na przełomie lutego i marca nadając krzewom odpowiednią formę i odmładzając je.
Wiosną, w drugim roku po posadzeniu krzewu, skracamy pędy o 1/3, maksymalnie o połowę, dzięki czemu dobrze rozkrzewią się. W trzecim roku znowu skracamy nowe pędy w podobny sposób. Każdego roku wycinamy pędy słabe, rosnące u podstawy krzewu oraz rosnące do jego środka. Wycinamy również pędy suche i połamane. Co 4-5 lat, w marcu wycinamy najstarsze, czyli najgrubsze pędy, które już nie owocują.
Po 10-12 latach krzewy leszczyny radykalnie odmładzamy. Możemy ściąć wszystkie pędy tuż nad ziemią i uformować krzew z tych, które odrosną. Jednak najlepiej jest systematycznie usuwać stare pędy, żeby każdego roku zbierać orzechy.
Leszczyna jest rośliną jednopienną, wiatropylną i rozdzielnopłciową, czyli na jednym krzewie osobno rosną kwiatostany męskie w postaci bazi i żeńskie w postaci karminowo czerwonych kłębków zebranych na szczytach pąków jednorocznych pędów.
Leszczyna zaczyna kwitnąć wczesną wiosną, gdy temperatura przekroczy 6°C, czasem i pod koniec stycznia, gdy zima jest lekka. Pąki kwiatowe często przemarzają, przy chwilowym ochłodzeniu do minus 7-8°C. Jeżeli mamy stosunkowo niskie krzewy i zależy nam no owocach, możemy okryć krzewy na czas wystąpienia ochłodzenia białą grubą agrowłókniną.
Polecane odmiany użytkowe:
– odmiana 'Syrena' rośnie umiarkowanie silnie, wcześnie (w drugiej połowie września) i obficie owocuje. Jest mało podatna na choroby. Owoce są otoczone czerwonymi okrywami i zebrane po 3-4 sztuki.
– odmiana 'Warszawski Czerwony' rośnie umiarkowanie silnie, wcześnie (w drugiej połowie września) i obficie owocuje. Jest mało podatna na choroby. Owoce są otoczone czerwonymi okrywami, podobnie jak liście i kotki.
– odmiana 'Nottinghamski' pochodzi z Anglii, dorasta do 4 metrów wysokości, owocuje pod koniec sierpnia. Orzechy są duże i zebrane w gronach po 2-4 sztuki. Jest to odmiana dość odporna na mróz.
– odmiana 'Kataloński' pochodzi z Hiszpanii, rośnie umiarkowanie silnie. Orzechy zbieramy pod koniec września. Są duże, zebrane w gronach po 2-6 sztuk. Odmiana jest dość odporna na moniliozę.
– odmiana 'Cud z Bollwiller' rośnie silnie, tworzy duże i rozłożyste korony, jest wytrzymała na niskie temperatury, szybko wchodzi w okres owocowania, ale orzechy dojrzewają późno, bo w pierwszej połowie października. Są za to duże, często zebrane w pary, mają grubą i twardą skorupę.
– odmiana 'Olbrzymi z Halle' pochodzi z Niemiec, rośnie silnie, tworzy duże i rozłożyste korony, jest wytrzymała na niskie temperatury. Do obfitego owocowania potrzebuje zapylacza, owocuje wcześnie – pod koniec września, owoce są duże. Odmiana ta jest mało podatna na moniliozę.
Odmiany ozdobne:
– odmiana 'Contorta' dorasta do 4 m wysokości i jest najbardziej dekoracyjną odmiana leszczyny. W okresie bezlistnym najlepiej widać jej powykręcane pędy. Wioną doskonale prezentują się kwiaty męskie w postaci zwisających, żółtych kotek. Liście są zielone, duże i ciekawie poskręcane. Słabo owocuje.
– odmiana 'Aurea' o żółtych liściach, rośnie bardzo wolno i dorasta do 3 metrów wysokości. Słabo owocuje.
– odmiana 'Pendula' to forma szczepiona na pniu o pokroju płaczącym i zwisającymi w dół pędami. Słabo owocuje.
Choroby:
Monilioza leszczyny – na zielonych okrywach orzechów pojawiają się ciemnobrązowe, zagłębione plamy, rozszerzające się na całą powierzchnię orzecha. Z biegiem czasu porażone orzechy brązowieją i zamierają. Jeżeli na naszym krzewie lub u sąsiada zauważymy takie objawy, powinniśmy rozpocząć chemiczną ochronę. Od połowy maja należy wykonać opryskiwanie leszczyny, powtarzając je 3-4 razy w odstępach co 10 – 14 dni. Do opryskiwania stosujemy Dithane Neo Tec 75 WG i Topsin 500 SC.
Mączniak prawdziwy pojawia się pod koniec lata na dolnych liściach krzewów w postaci białego, mączystego nalotu po obu stronach blaszki liściowej. Liście przedwcześnie więdną i opadają. Wszystkie opadnięte liście należy dokładnie zgrabić i najlepiej spalić lub głęboko zakopać z dala od korzeni drzew. Gdy pojawi się choroba warto sięgnąć po Discus 500 WG i Score 250 EC. Opryski wykonujemy naprzemiennie, powtarzając je 3-4 razy w odstępach co 10 – 14 dni.
Plamistość liści leszczyny objawia się na liściach w postaci brązowych, okrągłych lub owalnych plam otoczonych żółtą obwódką. Z czasem powiększają się i zlewają ze sobą. Jeżeli stosowaliśmy środki ochrony przeciwko moniliozie lub mączniakowi, to nie musimy dodatkowo pryskać krzewu.
Szkodniki
Słonkowiec orzechowiec to największy szkodnik leszczynowy. To mały, brązowy chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. Żeruje do wiosny do lata w pąkach i na liściach leszczyny. Samice chrząszczy składają jaja do orzeszków, w których później żerują larwy wyjadając środek. Gdy larwy chrząszcza osiągną odpowiednie rozmiary wygryzają otwór w orzechu i spadają na ziemię, gdzie przepoczwarzają się. Larwy mogą bytować w glebie do trzech lat, dlatego jest to szkodnik trudny do zwalczenia. Jeżeli na naszym krzewie z roku na rok jest coraz więcej „dziurawych” orzechów, koniecznie należy rozpocząć ochronę chemiczną. Na wiosnę, gdy chrząszcze zaczną żerować na liściach, należy opryskać krzewy preparatem Decis 2,5 EC lub Calypso 480 EC. Warto obłożyć czarną włókniną powierzchnię pod leszczyną, aby skutecznie ograniczyć wychodzenie larw z gleby. Wszystkie opadłe owoce należy zbierać i najlepiej spalić lub głęboko zakopać z daleka od korzeni drzew.
Susówka leszczynowa żeruje w pąkach i na rozwijających się liściach wygryzając dziury. Samice składają jaja po spodniej stronie liści, wylęg gąsienic, które często doprowadzają do gołożeru następuje na przełomie wiosny i lata. W lipcu larwy schodzą do gleby, gdzie przepoczwarzają się. W sierpniu pojawia się kolejne pokolenie chrząszczy. Zwalczanie tego szkodnika jest podobne, jak słonkowca.
