W kończącym się 2019 roku najważniejszymi i najbardziej emocjonującymi wydarzeniami bez wątpienia były wybory do Sejmu i Senatu oraz Parlamentu Europejskiego. To był też roku, kiedy celebrowaliśmy jubileusz 30-lecia pierwszych częściowo wolnych wyborów, które odbyły się 4 czerwca 1989 roku, a słynny gest zwycięstwa Tadeusza Mazowieckiego, pierwszego niekomunistycznego premiera Polski po II wojnie światowej, już na zawsze będzie się nam z tą datą kojarzył. W 2019 doczekaliśmy się też podpisania umowy na budowę Podkarpackiego Centrum Nauki „Łukasiewicz”, które ma być gotowe do końca 2022 roku, zaś kierowcy wjechali na nowo wybudowane obwodnice Czudca i Strzyżowa oraz Sanoka, która lada dzień będzie oddana do użytku. Mijający rok to był też czas podsumowań i… skandali w kulturze. W lutym Rzeszów, a potem całą Polskę obiegła wiadomość, że spektakl #chybanieja realizowany przez Teatr Maska i Centrum Kultury w Lublinie, jest na cenzurowanym, bo obraża uczucia religijne. Wstyd dla władz Rzeszowa za nadgorliwość i cenzurę, co nigdy nie służyło i nie służy kulturze, w którą wpisane jest twórcze poszukiwanie. Uzasadniona pochwała dla Teatru Maska i Moniki Szeli za konsekwentną obronę spektaklu, który nie obraża, ale skłania do zastanowienia i dyskusji.
POLITYKA
* 26 maja w wyborach do Parlamentu Europejskiego wybraliśmy europosłów z Podkarpacia. Rekordowe poparcie na Podkarpaciu zdobyła partia Jarosława Kaczyńskiego. Na PiS zagłosowało 65,07 proc. wyborców i to najlepszy wynik w Polsce. Platforma Europejska zdobyła 21,56 proc. poparcie, 5,89 proc. głosów uzyskała Konfederacja Korwin Braun Liroy Narodowcy, 3,38 proc. przypadło Kukiz’15 i 3,06 Wiośnie Roberta Biedronia. Frekwencja w regionie wyniosła 44,24 i była niższa od ogólnopolskiej, która sięgnęła 45,42 proc. Sukcesem są zdobyte trzy mandaty, z których cieszą się: Elżbieta Łukacijewska, Tomasz Poręba oraz Bogdan Rzońca.
* O absolutnym zwycięstwie w wyborach do Parlamentu Europejskiego może mówić Tomasz Poręba, jedynka PiS z Podkarpacia oraz szef ogólnopolskiej kampanii PiS do PE. W 2009 roku zdobył ponad 90 tys. głosów, w wyborach w 2014 roku było już 114 tys. a w 2019 roku ponad 260 tys. głosów. Wielką wygraną europejskich wyborów jest też Elżbieta Łukacijewska, która początkowo otrzymała dopiero siódme miejsce na liście Koalicji Obywatelskiej z Podkarpacia, ale po emocjonalnych przepychankach z szefostwem partii zagwarantowała sobie ostatnie, 10 miejsce na liście i zdobyła ponad 42 tys. głosów. Tym samym już po raz drugi udowodniła, że Platforma Obywatelska może na Podkarpaciu nie robi wyniku, ale Łukacijewska potrafi zdobywać mandat.
Elżbieta Łukacijewska. Fot. Tadeusz Poźnial
* 2019 rok to był też czas emocji związanych z wyborami do polskiego parlamentu. Najlepszy wynik osiągnął Marek Kuchciński z PiS, który zdobył aż 61 262 głosów. Powody do radości ma też Grzegorz Braun z Komitetu Konfederacja Wolność i Niepodległość, na którego zagłosowało 31 148 osób oraz Wiesław Buż z Sojuszu Lewicy Demokratycznej, który zdobył 15 605. Największym zaskoczeniem może być brak miejsca w Sejmie dla trzech posłów PiS z Rzeszowa: Krystyny Wróblewskiej, Wojciecha Buczaka i Andrzeja Szlachty. Porażką zakończył się też start w wyborach Stanisława Piotrowicza, którego już nie zobaczymy przez najbliższe cztery lata na Wiejskiej, podobnie jak Zdzisława Gawlika, szefa podkarpackiej Platformy Obywatelskiej. Pod koniec roku okazało się również, że 2019 rok wcale nie będzie taki zły dla Piotrowicza, który trafił do Trybunału Konstytucyjnego. Nowym członkiem Trybunału Stanu został też Gawlik, co na pewno złagodziło gorycz powyborczej porażki.
* Marek Kuchciński, który może pochwalić się rekordowym wynikiem w październikowych wyborach parlamentarnych, był też najczęściej opisywanym polskim politykiem w mediach i niekoniecznie ma to związek z sukcesami. Kuchciński w sierpniu zrezygnował z funkcji marszałka Sejmu po skandalu, jaki wybuchł, gdy wyszło na jaw, że marszałek Sejmu podróżował rządowymi i wojskowymi samolotami z rodziną. I pomyśleć, że wszystko zaczęło się od niewinnego zdjęcia, jakie na swoim profilu na FB opublikowała Krystyna Wróblewska, dumna ze wspólnych lotów z marszałkiem Sejmu do Rzeszowa. Zdjęcie z profilu posłanki PiS szybko zniknęło, ale rozpętanej afery usunąć już się nie dało.
Marek Kuchciński. Fot. Tadeusz Poźniak
* Październikowe wybory parlamentarne przyniosły też zaskakujący portret podkarpackich wyborców. Nijak nie da się wytłumaczyć, dlaczego z takim entuzjazmem oddajemy głosy na osoby nie związane z Podkarpaciem, a jedynie traktujące nasz region jak skuteczną trampolinę do Sejmu. Z jedynek do Sejmu dostali się: Paweł Poncyliusz z Koalicji Obywatelskiej, Stanisław Tyszka z Polskiego Stronnictwa Ludowego, Grzegorz Braun z Konfederacji Wolność i Niepodległość oraz Krzysztof Sobolewski z PiS. Wszyscy panowie z Podkarpaciem nie mają właściwie żadnych związków, podobnie jak Marcin Warchoł z PiS, który w ostatnich tygodniach kampanii wyborczej był mocno lansowany przez prezydenta Rzeszowa, Tadeusza Ferenca.
* W 2019 roku świętowaliśmy 30 lat pierwszych częściowo wolnych wyborów z 4 czerwca 1989 roku. I bezsprzecznym sukcesem ostatnich 3 dekad jest potężny postęp gospodarczy Polski. Z zapyziałego, zacofanego kraju sprzed 1989 roku, dziś, gdy jedzie przez Polskę, widać piękne autostrady, szkoły, szpitale, uczelnie wyższe, ale i nieprawdopodobną gospodarność oraz pracowitość samych Polaków. Gdy mówimy o porażkach, bolą straty społeczne – jesteśmy mocno podzielonym społeczeństwem i coraz trudniej znaleźć nam jakikolwiek wspólny mianownik. W Polsce ciągle też mamy do czynienia z potężną emigracją. Polska wykształcona, uzdolniona młodzież pomnaża bogactwo Anglii, Niemiec, czy Holandii.
GOSPODARKA
* Z udziałem prezydenta RP Andrzeja Dudy oraz premiera Mateusza Morawieckiego, biznesmenów, osób reprezentujących instytucje otoczenia biznesu, startupowców i samorządowców odbył się już po raz czwarty na Podkarpaciu Kongres 590. Najważniejsze wydarzenie gospodarcze w regionie i jedno z najważniejszych w Polsce. Podczas Kongresu odbyło się kilkadziesiąt dyskusji i debat polityków, ekspertów, dziennikarzy, przedstawicieli świata nauki i biznesu na temat aktualnych problemów, perspektyw i wyzwań dla polskich przedsiębiorców. Szacuje się, że w imprezie wzięło udział ponad 5 tys. osób. Dla nas miłym akcentem było wyróżnienie podkarpackiej firmy Olimp Labs z Pustyni k. Dębicy, która otrzymała Nagrodę Gospodarczą Prezydenta RP w kategorii „Międzynarodowy Sukces”.
* Jednym z najważniejszych wydarzeń gospodarczych na Podkarpaciu w 2019 roku była też trzecia edycja Kongresu i Targów TSLA EXPO 2019, jakie w październiku odbyły się w CWK G2A Arena w Jasionce. Dotychczas, tak prestiżowej imprezy dedykowanej firmom, działającym w obszarach motoryzacji, transportu, spedycji, logistyki i auto-floty, na Podkarpaciu jeszcze nie było. Tymczasem leżący na skrzyżowaniu międzynarodowych szlaków handlowych region jest kluczowym partnerem w organizacji transportu i stwarza znakomite warunki dla rozwoju firm związanych z branżą TSL. W imprezie wzięło udział kilka tysięcy osób.
* Cztery kondygnacje i ponad 3 tys. metrów kwadratowych powierzchni wystawienniczej zamknięte w nowoczesnej bryle budynku zasilanego odnawialnymi źródłami energii. Tak będzie wyglądało Podkarpackie Centrum Nauki, które powstanie w sąsiedztwie Centrum Wystawienniczo-Kongresowego G2A Arena w Jasionce koło Rzeszowa. Jego architektura ma być spójna z nowoczesną bryłą CWK. Projekt jest wpisany do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego. Realizacją podkarpackiego „Łukasiewicza” zajmie się warszawskie przedsiębiorstwo Warbud, które ma na swoim koncie m.in. budowę Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. We wrześniu podpisano umowę na budowę obiektu, która ma się zakończyć do końca 2021 roku. Po kompleksowym wyposażeniu, nastąpi uroczyste otwarcie PCN, ale nie wcześniej niż w 2022 roku.
Fot. Materiały prasowe
* W 2021 roku w Rzeszowie rozpoczęła się długo oczekiwana przebudowa stacji kolejowej. Pojawiły się nowe perony z nowoczesnym systemem informacji, dodatkowy przystanek Rzeszów Zachodni w rejonie Alei Wyzwolenia, a także ruchome schody i windy. Dotychczasową kładkę nad torami, łączącą dworzec główny PKP i centrum Rzeszowa z osiedlem 1000-lecia, zastąpi tunel. Przy nowym przystanku Rzeszów Zachodni PLK przebudują trzy mosty w okolicy al. Wyzwolenia oraz jeden wiadukt nad ul. Batorego, który zostanie wzmocniony i poszerzony. Zamontowane będą także nowe urządzenia na przejeździe kolejowo-drogowym przy ul. Marii Konopnickiej. PLK wymienią również tory, sieć trakcyjną i urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Inwestycja PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. warta 205 mln zł ma zwiększyć komfort obsługi pasażerów, zapewnić lepszy dostęp do pociągów osobom niepełnosprawnym i usprawnić komunikację.
* 20. urodziny obchodził w 2019 roku krośnieński Ekolot – jedyna firma w Polsce, która tak długo i z sukcesem prowadzi seryjną produkcję ultralekkich statków powietrznych i która w ciągu dwóch dekad sprzedała 250 samolotów. Według oryginalnego pomysłu konstruktora lotniczego Jerzego Krawczyka, z autorskich kompozytów, zdobywają na świecie nagrody za jakość, wykończenie i parametry lotne. – Jak nam się to udało? – zastanawia się Henryk Słowik, właściciel rodzinnej firmy Ekolot. – Sam nie wiem. Ludzie, którzy długie lata zajmowali się lotnictwem, podśmiechiwali się, kiedy z Jerzym Krawczykiem wzięliśmy się za budowę samolotu. Bo jak to? WSK Krosno nie dało rady, a jakaś garażowa firma ma to zrobić? Ale tego dnia, kiedy nasz pierwszy, mały elf wzbił się w powietrze, stojący obok mnie niedowiarek powiedział półgłosem: Chwała marzycielom.
Fot. Tadeusz Poźniak
* W sierpniu oficjalnie otwarta została obwodnica Czudca. Rozbudowano prawie 2 km drogi, od nowa wybudowano kolejnych 2,5 km, a także dwa wiadukty nad linią kolejową nr 106 Rzeszów – Jasło i drogą powiatową nr 1917R oraz linią kolejowej nr 106 i obszarem chronionym Natura 2000. Wykonawcą była firma Budimex S.A. Przed Bożym Narodzeniem kierowcy wjechali na obwodnicę Strzyżowa, która ma ponad 6- kilometrów długości i 2 pasy ruchu po 3,5 m każdy. Droga klasy G poprowadzono nowym śladem po południowej stronie Strzyżowa, aż do połączenia z istniejącą drogą wojewódzką nr 988 Babica – Strzyżów – Warzyce. Obwodnica przecina m.in. ul. Zadworze, Modrzewiową, Południową i Ogrodową. Taki przebieg obwodnicy pozwolił na wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza centrum Strzyżowa oraz usprawnienie ruchu drogowy na odcinku Babica – Twierdza. Na początku 2020 roku zapowiada się otwarcie kolejnej obwodnicy – tym razem Sanoka.
KULTURA
* Patosu nie lubi, za komplementami nie przepada – Wiesław Banach, jeden z najdłużej urzędujących dyrektorów na Podkarpaciu, twórca Galerii Zdzisława Beksińskiego w Muzeum Historycznym został w grudniu 2019 roku Honorowym Obywatelem Sanoka. W Kościanie w Wielkopolsce się urodził, w Lublinie na KUL-u ukończył historię sztuki, ale to Sanok jest miastem jego życia. Jednocześnie po ponad 40 latach spędzonych w sanockim muzeum oraz po 30 latach bycia jego dyrektorem Wiesław Banach żegna się z Muzeum Historycznym w Sanoku, ale nie porzuca pasji kustosza. Czas na emeryturze zamierza poświęcić na pisanie wspomnień związanych ze Zdzisławem Beksińskiem, a które są już tylko w jego głowie oraz skatalogowanie ogromnych zbiorów po genialnym malarzu.
* Ks. prof. Michał Heller, kosmolog, fizyk, filozof i teolog, laureat Nagrody Templetona i jeden z najwybitniejszych uczonych naszych czasów, w maju został 14. w historii Politechniki Rzeszowskiej doktorem honoris causa. – Nie będę się silił na słowa wdzięczności, bo wszystkie są za małe, ale będę się starał jeszcze więcej robić na rzecz politechniki – mówił ks. prof. Heller odbierając zaszczytny tytuł i potwierdzając, że zachwyca nie tylko umysłem, ale też poczuciem humoru. I jest coś olśniewającego w tej postaci, która przeszła „Od Syberii do Pałacu Buckingham”, a z równą swobodą oraz nieprawdopodobną skromnością odnajduje się na światowych salonach jak i w swojskiej parafii w Ropczycach, gdzie przed laty ksiądz profesor był wikarym.
Ks. prof. Michał Heller i prof. Tadeusz Markowski. Fot. Tadeusz Poźniak
* Rok 2019 to był też czas, który w kulturze okazał się prawie tak burzliwy jak w polityce. W lutym całą Polskę obiegła wiadomość, że spektakl #chybanieja realizowany przez rzeszowski Teatr Maska i Centrum Kultury w Lublinie, jest na cenzurowanym, bo obraża uczucia religijne. Dzięki głośnemu protestowi artystów prób nie zaprzestano, ale niektórzy mieli wątpliwości, czy do premiery w ogóle dojdzie. Ta się jednak odbyła. Najpierw podczas warszawskiego Festiwalu Nowe Epifanie, później na inauguracji X Festiwalu Teatrów Ożywionej Formy „Maskarada” w Rzeszowie. W spektaklu #chybanieja Pawła Passiniego i Artura Pałygi padają zdania o pedofilii wśród duchownych, pokazywane są zdjęcia kukły Judasza okładanej przez dzieci w Pruchniku koło Jarosławia i ujawniane są lęki kościelnego hierarchy, który bardziej od niesprawiedliwości i kłamstwa boi się upadku majestatu kościelnej instytucji. Sprawa okazała się o tyle skomplikowana, że Tadeusz Ferenc nakazał Monice Szeli przerwać próby i wstrzymać premierę #chybanieja. Dyrektorka odmówiła prezydentowi, a lokalne media natychmiast zaczęły spekulować o ewentualnej dymisji w teatrze. W kolejnych miesiącach Teatr Maska poddawany był kolejnym kontrolom, ale Monika Szela z fotelu dyrektora nie została usunięta.
* Twórca rzeszowskiej kardiochirurgii prof. Kazimierz Widenka i rektor Uniwersytetu Rzeszowskiego prof. Sylwester Czopek w styczniu zostali uroczyście przyjęci do grona Honorowych Obywateli Miasta Rzeszowa. Tytuły odebrali z rąk prezydenta Tadeusza Ferenca i przewodniczącego Rady Miasta Andrzeja Deca podczas jubileuszu 665-lecia lokacji miasta.
* W dawnym budynku sądu w Rozwadowie, który od kilku dekad jest już dzielnicą Stalowej Woli, w styczniu otwarta została pierwsza w kraju galeria malarstwa Alfonsa Karpińskiego, jednego z czołowych twórców Młodej Polski. Rozwadów jest miejscem, gdzie urodził się oraz spędził pierwsze lata życia znakomity malarz. Mistrz kobiecego portretu, malarz scen rodzajowych i martwych natur, którego herbaciane róże każdy nobliwy krakus pragnął zawiesić na ścianie. Obok Malczewskiego, Wyspiańskiego, Fałata jeden z najlepszych malarzy Młodej Polski. W ramach Galerii, której stworzenie kosztowało 4 mln 300 tys. zł, powstała też Szkoła Malarstwa i Rysunku, z której mogą korzystać dzieci, przyszli studenci szkół artystycznych oraz pasjonaci.
Lucyna Mizera i Galeria Alfonsa Karpińskiego w Stalowej Woli. Fot. Tadeusz Poźniak
* W sierpniu do Rymanowa, miasteczka z ponad 600-letnią historią, w którą wpisuje się 500 lat wspomnień o rymanowskich Żydach, przybyła 85-letnia Margaret Beels, córka wybitnego fizyka, Izydora Izaaka Rabi, jedynego noblisty, który urodził się na Podkarpaciu, w Rymanowie, a której towarzyszyła czwórka wnuków noblisty. Dla wszystkich była to pierwsza wizyta w Polsce, na Podkarpaciu, w Rymanowie i jakże inna od tej, jaką w 1971 roku zapamiętał Izydor Izaak Rabi. Noblista tylko raz odwiedził miejsce, w którym się urodził, ale przygnębił go widok zrujnowanej synagogi i zdewastowanego cmentarza żydowskiego. Dziś zarówno synagoga jak i cmentarz w Rymanowie są świadectwem, jak pamięć o rymanowskich Żydach udało się przywrócić i ożywić na nowo. Dzięki Izydorowi Izaakowi Rabi Rymanów też pierwszy i ostatni raz gościł na pierwszej stronie najważniejszej amerykańskiej gazety „The New York Times”, gdy ta w 1988 roku na pierwszej stronie umieściła informację o śmierci wybitnego fizyka urodzonego w małym mieście na Podkarpaciu.
* W listopadzie świętowaliśmy 75 lat Muzeum-Zamku w Łańcucie. Latem 1944 roku na murach Zamku w Łańcucie i parkanie otaczającym park zawisł napis w języku rosyjskim: „Muzeum Narodu Polskiego”. Taką „zaporę” przed sowieckimi sołdatami umieścił pełnomocnik ordynata Alfreda Potockiego – Juliusz Wierciński. Rezydencja Potockich ocalała dzięki temu, że już w pierwszych powojennych miesiącach przeznaczona została na muzeum. Wprawdzie były zakusy, by w parku wybudować skansen, a w pokojach „odtworzyć” wnętrza chłopskich chat, ale ostatecznie zamek zachował pierwotną formę i otoczenie. Nie został splądrowany, ani spalony, a dziś odwiedzany jest przez setki tysięcy turystów, których zachwyca jedna z najpiękniejszych posiadłości magnackich w Polsce i Europie. Od 1989 roku nieprzerwanie dyrektorem muzeum jest Wit Karol Wojtowicz.
.jpg)
