POLITYKA
• Wybory parlamentarne 15 października na Podkarpaciu przyniosły zwycięstwo Prawu i Sprawiedliwości. Partia zdobyła wszystkie 5 mandaty senatorskie: Janina Sagatowska, Zdzisław Pupa, Mieczysław Golba, Józef Jodłowski i Alicja Zając. W okręgu rzeszowsko-tarnobrzeskim do podziału było 15 mandatów poselskich. 9 trafiło do Zjednoczonej Prawicy, 3 do Koalicji Obywatelskiej, 2 do Trzeciej Drogi i 1 do Konfederacji. Frekwencyjne rekordy pobił Rzeszów – 78,57 proc. uprawnionych do głosowania oraz powiat rzeszowski – 74,21 proc. Frekwencja dla Podkarpacia wyniosła 69,98 proc. W okręgu przemysko-krośnieńskim do zdobycia było 11 mandatów poselskich. 7 mandatów przypadło Zjednoczonej Prawicy, 2 Koalicji Obywatelskiej, po 1 mandacie wzięły Trzecia Droga i Konfederacja. Najwięcej głosów wyborców zdobyli Zbigniew Ziobro i Marek Kuchciński ze Zjednoczonej Prawicy oraz Paweł Kowal z Koalicji Obywatelskiej.
• Wśród osób, które po październikowych wyborach trafiły do Sejmu jest także Ewa Leniart. 12 listopada był jej ostatnim dniem pracy jako wojewody podkarpackiego. Ewa Leniart sprawowała ten urząd 8 lat, najdłużej w historii województwa podkarpackiego, czyli w ostatnich 24 latach. Od jesieni jest posłanką PiS i jest to dla niej debiut w ławach poselskich. Po raz pierwszy posłem PiS Ewa Leniart została już w 2019 roku, wtedy jednak zrezygnowała z mandatu, jej miejsce na Wiejskiej zajął Andrzej Szlachta, a ona po raz drugi została wojewodą podkarpackim. W 2023 roku startując z trzeciego miejsca listy Zjednoczonej Prawicy zrobiła drugi wynik w okręgu rzeszowskim i zdobyła ponad 38 tys. głosów. To ponad 2,5 tys. głosów więcej niż przed 4 laty, mimo że cała rzeszowska lista PiS miała gorszy wynik niż w 2019 roku.
• Pod koniec grudnia nowym wojewodą została Teresa Kubas-Hul. Od 2010 roku to już trzecia kobieta na stanowisku wojewody podkarpackiego. Wcześniej były nimi: Małgorzata Chomycz-Śmigielska i Ewa Leniart. W ostatnich latach główny nurt polityki omijał Teresę Kubas-Hul z Platformy Obywatelskiej. Dwa lata temu, w 2021 roku była szefową sztabu Komitetu Wyborczego Konrada Fijołka w wyborach na prezydenta Rzeszowa. Po prawie 3-miesięcznej kampanii Fijołek wygrał w I turze. Ona miała trafić do Ratusza, ale nic takiego się nie stało. W tym roku w wyborach parlamentarnych była szefową sztabu wyborczego KO na Podkarpaciu i to na tyle skutecznie, że udało się zwiększyć stan posiadania KO z 4 do 5 mandatów. Nawiązała też bliską relację z Pawłem Kowalem, który zdobywając ponad 60 tys. głosów został posłem KO z okręgu rzeszowsko-tarnobrzeskiego. Teresa Kubas-Hul ma 60 lat. Ukończyła studia ekonomiczne na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Filia w Rzeszowie.
• Ostatnie tygodnie kończącego się roku 2023 mają też swoje smutne oblicze związane ze skandalicznym zachowaniem w Sejmie Grzegorza Brauna, posła Konfederacji, który mandat poselski zdobył z okręgu rzeszowsko-tarnobrzeskiego. Braun zgasił proszkową gaśnicą Chanukiję zapaloną z okazji święta Chanuki. Prezydium Sejmu ukarało posła Grzegorza Brauna odebraniem połowy uposażenia na trzy miesiące i całości diety na pół roku. Prokuratura Okręgowa w Warszawie z urzędu wszczęła postępowanie w tej sprawie. Braun jest posłem Konfederacji od 2019 roku. Zarówno w 2023 roku jak i w 2019 startował do Sejmu z okręgu rzeszowsko-tarnobrzeskiego. Cztery lata temu zdobył aż 31 148 głosów, w tegorocznych wyborach parlamentarnych – 26 895 głosów. W 2021 roku był też kandydatem w przedterminowych wyborach na prezydenta Rzeszowa. Zajął wtedy czwarte miejsce zdobywając 9,1 proc. głosów.
• W 2023 roku było jednak wydarzenie, które bez względu na politykę, połączyło wszystkich mieszkańców Podkarpacia. 10 września papież Franciszek włączył do grona błogosławionych rodzinę Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich siedmioro dzieci, którzy zostali zamordowani 24 marca 1944 r. przez Niemców za ukrywanie Żydów. To pierwsza w historii beatyfikacja rodziny. Uroczystości beatyfikacyjne odbyły się w Markowej z udziałem m.in. prezydenta RP Andrzeja Dudy, przedstawicieli parlamentu, członków rządu, służb dyplomatycznych i wojska. Relikwie błogosławionych znajdują się w kościele parafialnym w Markowej, gdzie rodzina mieszkała i została zabita.
GOSPODARKA
• 1 października wyjechał pierwszy pociąg ze stacji Rzeszów Główny i dojechał do nowo wybudowanej stacji Jasionka Lotnisko, tuż obok terminala. Czas przejazdu 12-kilometrowej trasy – 18 minut. Do szynobusu, który na linii lotniskowej osiąga prędkość do 80 km/h, może wejść maksymalnie 300 osób. Bilet w jedną stronę kosztuje 3,70 zł. Dla uczniów i posiadaczy Karty Dużej Rodziny to koszt 2,33 zł. W ramach budowy połącznia kolejowego Rzeszów-Jasionka powstało blisko 5 km nowych torów, które biegną od Zaczernia do Jasionki. Nowa linia nosi numer 626. Na trasie Rzeszów – Jasionka, pociąg zatrzymuje się na stacjach: Rzeszów Zachodni, Rzeszów Staromieście, Rzeszów Miłocin, Zaczernie, Głogów Małopolski Południowy. Budowa całej, 12-kilometrowej linii kosztowała ok. 54 mln zł. Ta jest częścią dużo większego przedsięwzięcia, czyli Podkarpackiej Kolei Aglomeracyjnej, od 2018 roku realizowanej przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. i samorząd województwa podkarpackiego.
• A to nie jedyne radosne wydarzenie w mijającym roku w Jasionce. W ostatnich dniach grudnia Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka odprawił milionowego pasażera w 2023 roku. Historycznym podróżnym została Iwona Kurpiewska z Horyńca-Zdroju, która z mężem Robertem i synkiem Leonem przyleciała rejsem Rayanaira z Manchesteru. Dotychczas najlepszy dla Jasionki był rok 2019, gdy zostało odprawionych 772 tys. osób. Teraz wynik ten został pobity prawie o 30 procent. W szczycie sezonu letniego kończącego się roku, lotnisko oferowało rekordową liczbę połączeń i można było skorzystać z oferty 24 kierunków do 13 krajów. Były w tym nowości, jak Rzym (od Wizz Air), Mediolan (LOT) czy czartery do Podgoricy, Kefalonii i Marsa Alam. Najwięcej pasażerów przewiozły w 2023 roku: Ryanair, PLL LOT oraz przewoźnicy czarterowi. Najbardziej obleganymi kierunkami były: Warszawa, Londyn i Antalyia.
• W 2023 roku cieszył też jubileusz 30-lecia Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego – instytucji, która przez ostatnie dekady miała ogromny wpływ na rozwój gospodarczy województwa podkarpackiego, a dzięki odwadze i wizji samorządu oraz pracowników RARR S.A., zrealizowała ideę utworzenia Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologiczny „Aeropolis”. Park obchodzący dziś 20. urodziny może się pochwalić 52 firmami z branży lotniczej, motoryzacyjnej i nowych technologii, zatrudniającymi ponad 7 tys. pracowników, których inwestycje przekroczyły już 3,5 mld zł. Spółka RARR powstała w 1993 roku na bazie Biura Projektowego „Miastoprojekt” w Rzeszowie. Jej założycielem był Samorząd Wojewódzkiego Podkarpackiego, a cel działania jasny – wsparcie rozwoju gospodarczego Podkarpacia. To była pierwsza w regionie instytucja pomagająca przedsiębiorcom i samorządom w sięganiu po fundusze europejskie wpierw z programów przedakcesyjnych, a po 2004 roku, gdy Polska weszła do Unii Europejskiej, już z projektów unijnych.
• Jeśli w 2023 roku coś wywołało największe emocje wśród rzeszowian, to z pewnością był to projekt Auli Miejskiej, która stanie obok Ratusza w Rzeszowie. Z elewacją w kolorze cegły i dodającymi jej lekkości podcieniami wzbogaci przestrzeń Rynku. Jury wybrało projekt warszawskiego zespołu architekta Karola Żurawskiego spośród 45 nadesłanych propozycji. Ma to być budynek o wielkości do 2,5 tys. m kw. powierzchni użytkowej, mieszczący przestrzenie recepcyjne, sale wystawowe i salę o charakterze wielofunkcyjnym. Rzeszowianie ciągle jeszcze dyskutują, czy architekci wybrali najlepszy projekt dla miasta, i czy w ogóle powinno się zabudować parking przy Słowackiego, zasłaniając Ratusz. Przed wojną stały w tym miejscu dwie kamienice, więc aula stanie w miejscu dawnej zabudowy. Architekci z komisji podkreślają, że jest to projekt wrażliwy na otoczenie i jedyny, który przeznaczył cały parter na przestrzeń publiczną, lokując salę audiowizualną na piętrze, a salę wystawową w piwnicach.
• Zamknięcie Browaru Leżajsk było jednym z najsmutniejszych wydarzeń na Podkarpaciu w mijającym roku. Ostatnia puszka Jasnego Pełnego zjechała z linii produkcyjnej browaru w Leżajsku z środy na czwartek 31 sierpnia. Pracownicy zrobili sobie skromną fotkę z ostatnimi puszkami w ręku. A następnie rozeszli się do domów. Dla większości z nich była to ostatnia zmiana w browarze, w którym produkowali piwo od 45 lat. Właściciel już w styczniu tego roku zapowiedział, że dni firmy są policzone. Tak jak policzone były koszty, które wskazywały, że na rynku jest nadprodukcja i Leżajsk trzeba zamknąć. Prace straciło ok 100 osób., a zlecenia poddostawcy. Stopa bezrobocia w powiecie leżajskim wynosi prawie 15 proc.
KULTURA
• 20 zespołów uczestniczyło w lipcu 2023 roku w XIX Światowym Festiwalu Polonijnych Zespołów Folklorystycznych w Rzeszowie. Do stolicy Podkarpacia przyjechały zespoły kultywujące polską kulturę i jej folklor w Ukrainie, Mołdawii, Brazylii, na Litwie, w Kanadzie, Australii, USA, Czechach i Niemczech. Festiwal jest organizowany od 1969 r. ŚFPZF odbywa się zazwyczaj co trzy lata, w pierwszym wakacyjnym miesiącu. Pomysł przedsięwzięcia związany jest z pobytem w Rzeszowie zespołu „Krakus” z Genk w Belgii, który przyjechał na zaproszenie zespołu folklorystycznego „Bandoska” z Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie. Wtedy to zrodził się pomysł realizacji cyklicznych spotkań polonijnych zespołów folklorystycznych i zaproszenia do udziału w nim większej liczby Polonusów. Dziś festiwal jest jedną z największych tego typu imprez na świecie i wyróżnia się wśród innych zarówno liczbą uczestników, jak i przede wszystkim formułą artystyczną, która umożliwia wszystkim zespołom wspólne, podczas jednego koncertu, zaprezentowanie się publiczności. Wspólny występ pozwala też zintegrować się uczestnikom i poznać wzajemnie, a także poznawać kulturę kraju przodków.
• W październiku w Rzeszowie odsłonięto „Drabinę do Nieba”, która stanęła na ul. Krakowskiej zgodnie z intencją prof. Józefa Szajny, wybitnego artysty urodzonego w tym mieście. To miejsce wybrał dla niej tuż przed śmiercią prof. Szajna – syn rzeszowskiego kolejarza, uczeń II LO, świetny pływak i więzień Auschwitz, a po wojnie twórca takich spektakli jak „Replika”, które poruszały ludzi na całym świecie. Nade wszystko kochał wolność. Drabina była częstym motywem jego spektakli – symbolem wysiłku, jaki podejmuje człowiek, by odrodzić się w świecie opanowywanym przez kolejnych uzurpatorów. Drabina to także symbol nadziei, że ten wysiłek ma sens. 20-metrowy monument góruje nad panoramą stolicy Podkarpacia. Na metalowych szczeblach umieszczono odlewy mocno sfatygowanych butów. Przypominają o ludzkim wysiłku w dążeniu do czegoś lepszego.
• Inteligentnie bawić dobrą sztuką współczesną, takie ambicje ma rzeszowski Teatr Bo Tak, który w 2023 roku obchodził jubileusz 10-lecia, a wystawiona z tej okazji premiera – „Szczęściarze”, sztuka Tadeusza Kuty jest swego rodzaju podsumowaniem jego 10-letniej działalności. – To jest teatr utkany z marzeń, pasji, chęci grania, zrobienia „czegoś”, a przede wszystkim z miłości do teatru i odrobiny szaleństwa – mówi Mariola Łabno – Flaumenhaft, współzałożycielka Teatru Bo Tak. – Kochamy naszą publiczność i atencją otaczamy każdego widza, który do nas przychodzi. Nie ukrywamy, że bliska jest nam teatralna atmosfera, jaka panuje w warszawskim Teatrze Kamienica, czy w Teatrze Witkacego w Zakopanem, gdzie wszyscy czują się u siebie. I to właśnie dzięki publiczności od dziesięciu lat możemy bawić i wzruszać na scenie, a każdy widz jest darczyńcą, który sprawia, że Bo Tak istnieje. Przez ostatnie lata teatr wzruszał, bawił, ale i zachwycał widzów, co roku zapraszając na kolejną premierę.
• W tym roku jubileusz 25-lecia pracy zawodowej świętował też nasz redakcyjny kolega, fotograf Tadeusz Poźniak. Z tej okazji w Ogrodzie Letniego Pałacu Lubomirskich w Rzeszowie odbyła się wystawa „Spotkania”, na której prezentowanych było 25 czarnobiałych portretów. – Portret interesuje mnie w fotografii najbardziej – przyznaje Tadeusz Poźniak. – Za każdym razem jest dla mnie wyzwaniem i radością. – Doceniam też czas spotkania z drugim człowiekiem. Portrety, a tym samym „Spotkania” najlepiej oddają mój sposób myślenia o fotografii. – Zależy mi, aby moje zdjęcia budziły emocje, wzruszały, były przedmiotem poszukiwań i własnych interpretacji. Każdy bowiem spojrzy na nie nieco inaczej, zrozumie po swojemu – dodaje Tadeusz.
• Z chabrem w sercu i na piersi – Rzeszów na nowo odkrywał w 2023 roku swoją przeszłość i znakomicie wykorzystuje tradycje ludowe z początku XX wieku, by w trzeciej dekadzie XXI wieku zachwycić się chabrem na nowo. Z dumą przypiąć do piersi i zjednoczyć się wokół pięknej symboliki przedwojennego Rzeszowa. Potwierdził to pokaz mody Basi Olearki, której kolekcja „Chaber Rzeszowski” ściągnęła na ulicę 3 Maja – historyczną Pańską, setki rzeszowian, których bez reszty uwiódł motyw chabra, a szafirowy zdaje się być najmodniejszym kolorem na rzeszowskich ulicach w 2023 roku. – Sama jestem dumną rzeszowianką i pomyślałam, że warto wrócić do naszych wielowiekowych tradycji i przypomnieć o wzornictwie charakterystycznym dla Rzeszowa i okolic. Zainspirowała mnie do tego także Ilona Dusza-Rzeszowa, która jest entuzjastką dziejów Rzeszowa i samego miasta, a w prace zaangażowały się: Agnieszka Buk, konsul honorowy Niemiec w Rzeszowie, dyrektor Centrum Współpracy Międzynarodowej Germanitas oraz Beata Kuman, historyczk sztuki z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Poprosiłyśmy o kwerendę w Muzeum Etnograficznym im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie, skąd otrzymałyśmy wzory haftów wykorzystywanych w strojach rzeszowskich. Motyw chabra zachwycił nas najbardziej i tak powstał „Chaber Rzeszowski” – mówi Basia Olearka.
Fotografie Tadeusz Poźniak
