Zabici zostali w więzieniu mokotowskim 1 marca 1951 roku – ppłk Łukasz Ciepliński „Pług”, prezes IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” oraz jego najbliżsi współpracownicy. Właśnie dlatego 1 marca od ośmiu lat jest Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Przypomina o partyzantach antykomunistycznego podziemia, które stawiało opór jeszcze na początku lat 50. XX wieku. W tym roku Instytut Pamięci Narodowej zwraca też uwagę na młodzieżowe organizacje niepodległościowe do 1956 roku, które zrzeszały aż 11 tys. członków. Działały także na Podkarpaciu i poświęcona im tablica zostanie odsłonięta w Mielcu 1 marca. Obchodom będzie towarzyszyć także wiele innych wydarzeń.
Główne obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie rozpoczną się mszą św. o godz. 8.30 w kościele farnym. Po niej uczestnicy uroczystości przejdą pod pomnik Łukasza Cieplińskiego i jego współpracowników z IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. – To miejsce symboliczne, które odwiedzają rodziny zamordowanych w więzieniu mokotowskim – katowni UB w Warszawie. Co roku na obchody 1 marca przyjeżdża do Rzeszowa m.in. pan Franciszek Batory, brat Józefa Batorego, szefa łączności zewnętrznej w IV Zarządzie WiN – mówi Katarzyna Gajda-Bator z Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie. – W tym roku szczególną uwagę chcemy zwrócić na młodzieżowe organizacje niepodległościowe. Polskie Orlęta, walczące po wojnie z okupantem sowieckim. Byli jeszcze uczniami, ale już na różne sposoby starali się stawać w obronie niepodległości po 1944 roku. Czasem z bronią w ręku, czasem w inny sposób. I byli za to karani śmiercią przez podporządkowane Sowietom sądy wojskowe.
Tacy Wyklęci jak Łukasz Ciepliński dla niepodległościowych młodzieżówek byli wzorem do naśladowania.
Łukasz Ciepliński – oficer Wojska Polskiego, komendant Inspektoratu ZWZ-AK Rzeszów, prezes IV Zarządu Głównego WiN, zdjęcie w marynarce cywilnej, 1941-1945, sygn. IPN Rz 133/82
„Andrzejku! Pamiętaj, że istnieją tylko trzy świętości: Bóg, Ojczyzna i Matka. Bądź dobry dla Matki” – pisał do syna w grypsie z więzienia Łukasz Ciepliński. Wojskowy Sąd Rejonowego w Warszawie skazał go na 5-krotną karę śmierci. Podobne wyroki otrzymali także jego współpracownicy. Ich pomnik przy al. Cieplińskiego w Rzeszowie przyozdobią w piątek, 1 marca, wieńce i kwiaty. Jak zauważył niedawno w Rzeszowie Jan Jakub Kolski, reżyser filmu „Ułaskawienie”, każdy zakątek Polski ma swoich Żołnierzy Wyklętych. Łukasz Ciepliński nie pochodził z Podkarpacia, ale od 1940 roku działał w ruchu oporu na Rzeszowszczyźnie – po tym, gdy uciekł z więzienia w Sanoku. Żołnierz wojny obronnej w 1939 roku, w okupowanej Polsce stanął na czele Inspektoratu Rejonowego ZWZ-Podokręg Rzeszów AK i pełnił tę funkcję do lutego 1945 roku. Doskonale zorganizował na tym terenie struktury wywiadu i kontrwywiadu, które zlikwidowały łącznie ok. 300 konfidentów Gestapo i kolaborantów. Jego podwładni przechwycili części pocisków V-1 i V-2 wiosną 1944 roku oraz wykryli tajną kwaterę Adolfa Hitlera w tunelu kolejowym w Stępinie niedaleko Strzyżowa. W Zrzeszeniu WiN był od 1945 roku i stworzył jego IV Zarząd w styczniu 1947 roku. Aresztowano go pod koniec tego samego roku.
Jak pisze historyk IPN dr Mirosław Surdej w artykule „Ostatni Leśni” (w dodatku IPN do lokalnych gazet z 28 lutego 2019 r.), żołnierze polskiej antykomunistycznej konspiracji walczyli do przełomu lat 40. i 50. XX w. Ogólne załamanie konspiracji i społecznego oporu nastąpiło w 1947 roku, po sfałszowaniu wyborów do Sejmu i ogłoszeniu tzw. „drugiej amnestii”, i od tego momentu niepodległościowe podziemie określa się mianem „leśnych”. Od 1952 roku w ukryciu pozostali już tylko nieliczni. „Łączna liczba Ostatnich Leśnych na Rzeszowszczyźnie mogła wynosić od kilkunastu do kilkudziesięciu osób, nie więcej jednak niż pięćdziesiąt”, pisze Mirosław Surdej. Urząd Bezpieczeństwa jednak uparcie tropił ostatnich partyzantów, wiedząc, że znając m.in. miejsca ukrycia broni mogą stać się wsparciem dla społecznego oporu, którego zalążkiem w kolejnym pokoleniu mogły stać się m.in. młodzieżowe organizacje niepodległościowe. W latach 1944-1956 działało ich w Polsce prawie tysiąc i zrzeszały ok. 11 tysięcy osób.
Wystawa im właśnie poświęcona zostanie otwarta w piątek, o godz. 11.30, po uroczystościach rocznicowych, w holu Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie. Zatytułowana została „Zapomniane »Ogniwo«. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/1945 – 1956” i przygotowali ją historycy IPN. W tym samym czasie w Krośnie, w auli Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, dr Mirosław Surdej wygłosi na ten temat prelekcję. Będzie ona połączona z prezentacją książki „Okręg Rzeszowski Narodowej Organizacji Wojskowej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w latach 1944-1947”, a po godz. 12. Dominik Sova Gudowski wystąpi z koncertem „Powstaję z kolan”.
Poza obchodami 1 marca, przygotowywanymi wspólnie przez IPN z gospodarzami miast, parlamentarzystami, wojskiem i organizacjami kombatanckimi, organizowanych jest także wiele innych wydarzeń, które mają przypominać i upamiętniać Żołnierzy Wyklętych. Wśród nich:
– XI Wojewódzki Festiwal Pieśni Patriotycznych w Młodzieżowym Domu Kultury w Rzeszowie, ul. Osmeckiego 51, 1 marca
Obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych organizowane przez Powiat Ropczycko-Sędziszowski, 1 marca
Pokaz filmu dokumentalnego „WiN. Wolność i Niezawisłość. Ostatnia nadzieja” w reż. Sławomira Górskiego w ramach cyklu „Filmowy wtorek z IPN w Kinie Zorza”, 12 marca
Spotkanie ze Stanisławem Wnorowskim (syn Aliny Wnorowskiej, urodzony 22 kwietnia 1947 r. w celi śmierci na Zamku w Rzeszowie) – 14 marca 2019 r. w siedzibie IPN w Rzeszów, ul. Szopena 23, godz. 16.00.
Prezentacja wystawy Żołnierze Niezłomni. Antykomunistyczne podziemie na Rzeszowszczyźnie po 1944 roku” w II Liceum Ogólnokształcącym w Łańcucie, w Sokołowie Małopolskim, w Muzeum Regionalnym w Jaśle
Prezentacja wystawy „Władysław Koba (1914-1949)” – Zespół Szkół nr 2 w Rzeszowie – 25 lutego – 4 marca 2019 r.
Prezentacja wystawy „Śladami zbrodni komunistycznych na Rzeszowszczyźnie z lat 1944-1956” – I Liceum Ogólnokształcące w Dębicy – 5-19 marca 2019 r.
