27 kwietnia br. na Placu św. Piotra w Watykanie odbędą się uroczystości kanonizacyjne dwóch papieży: Jana Pawła II i Jana XXIII. Zgromadzą one tłumy: władze Rzymu szacują, że w uroczystościach może wziąć udział nawet 5-7 mln pielgrzymów z całego świata, w tym przynajmniej kilkaset tysięcy z Polski.
Dwa wielkie pontyfikaty
Kim są nowi święci Kościoła katolickiego? Angelo Giuseppe Roncalii, Włoch, dotychczasowy patriarcha Wenecji, został wybrany na Stolicę Piotrową w 1958 r. Był papieżem zaledwie niespełna 5 lat. Uważano, że będzie to pontyfikat przejściowy, zarówno ze względu na podeszły wiek papieża (w momencie wyboru miał 78 lat), jak i jego łagodny charakter. Okazało się jednak, że papież, który przybrał imię Jana XXIII, odmienił oblicze Kościoła katolickiego w XX wieku. Dzięki niemu – jak podkreśla znany publicysta katolicki Grzegorz Górny – „papiestwo zrezygnowało z wielu pompatycznych, dworskich form funkcjonowania, charakterystycznych dla średniowiecznej monarchii, a wybrało drogę dostosowania swego przekazu do warunków otaczającego go świata”. Najbardziej doniosłym wydarzeniem pontyfikatu Jana XXIII była decyzja o zwołaniu Soboru Watykańskiego II, podjęta wbrew wcześniejszym poglądom papieża i poprzedzona jego całonocną modlitwą z krucyfiksem.
Jan Paweł II (wcześniej kardynał krakowski Karol Wojtyła), gdy w 1978 r. kardynałowie wybierali go na biskupa Rzymu, był znacznie młodszy od swojego poprzednika – miał 58 lat. Był pierwszym od ponad 450 lat papieżem nie pochodzącym z Włoch. Jego pontyfikat trwał znacznie dłużej niż w przypadku Jana XXIII, bo prawie 26,5 roku, i był wyjątkowy zarówno ze względu na wymiar duchowy papieskiego nauczania, jak również osobowość Jana Pawła II, dzięki której zjednał on sobie miliony ludzi na całym świecie. Nazwany papieżem-pielgrzymem, odbył 104 podróże zagraniczne na wszystkich zamieszkanych kontynentach – rzecz bez precedensu w historii papiestwa. Niestrudzenie docierał do obszarów nędzy materialnej i głodu, a także tam, gdzie było łamane prawo do wolności i godnego życia. Twardo bronił godności człowieka i jego prawa do życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Podczas jego posługi, ponad 300 milionów ludzi przeszło na katolicyzm. Jego choroba i cierpienie w ostatnich latach życia stały się źródłem nadziei dla milionów ludzi, którzy podczas uroczystości pogrzebowych wołali „Santo subito", czyli „Święty natychmiast".
Precedensy przy wyniesieniu na ołtarze
Ciekawostką jest to, że Jan XXIII został ogłoszony błogosławionym w 2000 r., razem z papieżem Piusem IX, przez… Jana Pawła II. Cud, który przesądził o jego wyniesieniu na ołtarze, miał miejsce w 1966 r. w Neapolu – wówczas włoska zakonnica, która cierpiała na przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, została uzdrowiona za jego wstawiennictwem.
Jan Paweł II został ogłoszony błogosławionym przez swego następcę – papieża Benedykta XVI – 1 maja 2011 r. W procesie beatyfikacyjnym uznano za cud dokonany za wstawiennictwem Jana Pawła II uzdrowienie francuskiej zakonnicy z choroby Parkinsona. W przypadku procesu beatyfikacyjnego papieża-Polaka doszło do precedensu: Benedykt XVI zezwolił na jego otwarcie przed upływem 5 lat od śmierci Jana Pawła II.
W przypadku Jana XXIII precedensu dostarczyły okoliczności podjęcia decyzji o jego kanonizacji. „Dobry papież Jan” zostanie ogłoszony świętym, mimo że po beatyfikacji nie potwierdzono żadnego cudu za jego wstawiennictwem (a jest to wymóg zakończenia procesu kanonizacyjnego). Ale ponieważ ostateczna decyzja o uznaniu czyjejś świętości należy do Ojca Świętego, papież Franciszek – korzystając ze swoich uprawnień – odstąpił od wymogu, że do kanonizacji potrzebny jest kolejny cud za wstawiennictwem błogosławionego i uznał, że mimo braku tego cudu świętość Jana XXIII jest niezaprzeczalna.
W przypadku Jana Pawła II zatwierdzono cud niewytłumaczalnego z punktu widzenia medycyny uzdrowienia kobiety z Kostaryki, chorej na nieoperacyjnego tętniaka mózgu. Kobieta zaczęła się modlić do papieża-Polaka podczas oglądania transmisji z jego beatyfikacji, po czym doznała nagłego uzdrowienia.
Jaka jest różnica pomiędzy świętym a błogosławionym
Od niedzieli obu kanonizowanym papieżom przysługiwał będzie już nie tytuł błogosławionego, lecz świętego. Co to oznacza? Jakie są różnice pomiędzy beatyfikacją a kanonizacją?
Według powszechnego stereotypu, kanonizacja oznacza zajęcie „wyższej półki w niebie”. To jednak znaczne uproszczenie. Otóż, proces beatyfikacyjny jest niejako pierwszą częścią procesu kanonizacyjnego, gdyż doprowadza on kandydata na ołtarze do jego beatyfikacji, po której, jeśli zdarzy się kolejny cud za jego przyczyną, rozpoczyna się dochodzenie w sprawie tegoż cudu, zmierzające do wpisania błogosławionego do kanonu świętych poprzez obrzęd kanonizacji. Różnica pomiędzy beatyfikacją a kanonizacją jest taka, że pierwsza jest pozwoleniem na oddawanie osobom beatyfikowanym czci w Kościołach lokalnych, z których się wywodziły i gdzie są znane (diecezja, region, kraj, zakon); kanonizacja zaś nakazuje oddawanie czci świętemu w całym Kościele. Ponadto beatyfikacja nie jest obrzędem angażującym dogmat o nieomylności papieża, dlatego też np. Benedykt XVI przy beatyfikacjach posługiwał się swoimi delegatami — kardynałami lub biskupami, którzy przewodniczyli obrzędom w różnych miejscach. Kanonizacja zaś jest faktem angażującym dogmat o nieomylności papieża, jest orzeczeniem dogmatycznym i dlatego papież przewodniczy jej osobiście (na ogół w Rzymie).
Jak jednak zauważył kard. Kazimierz Nycz, metropolita warszawski, kanonizacja w przypadku kultu Jana Pawła II tak naprawdę niewiele zmieni. – Jan Paweł II jest tak znany i tak czczony, że poza formalną zmianą prawno-liturgiczną po kanonizacji będzie czczony w Kościele tak samo, jak jest czczony jako beatyfikowany – stwierdził metropolita w wypowiedzi dla KAI. Ta uwaga w dużym stopniu dotyczy także Jana XXIII.
