Jakie funkcje w gminie żydowskiej pełnił rabin, co należało do jego obowiązków oraz kim byli rzeszowscy rabini, opowie już w piątek Karolina Ożóg, rzeszowianka, absolwentka judaistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, muzealniczka, edukatorka, tłumaczka języka hebrajskiego, od 2013 r. związana z Muzeum Krakowa, obecnie z oddziałem w Starej Synagodze, autorka facebookowego profilu „Rajsze – Historia rzeszowskich Żydów”.
W przedwojennym Rzeszowie mieszkało prawie 14,5 tys. Izraelitów, co stanowiło ok. 30 proc. wszystkich mieszkańców. Ich rzeszowskie korzenie sięgają I poł. XVI w. I tak niewielka grupa osadników przez kolejne cztery wieki rozrosła się do kilkunastotysięcznej społeczności. Po 1945 roku ten świat przestał istnieć, żydowscy sąsiedzi zniknęli z rzeszowskiego pejzażu, ale pamięć o nich przetrwała.
Wiele ich twarzy udało się zachować na szklanych negatywach z Atelier Edwarda Janusza, które dziś są w Zbiorów Muzeum Okręgowym w Rzeszowie. Wspaniały zapis nieistniejącego świata. Mężczyźni w jarmułkach, z pejsami, ale też w garniturach. Kobiety w czepcach, perukach, z gołymi głowami, czy w kapeluszach. To najlepiej oddaje koloryt, różnorodność środowiska Żydów przedwojennego Rzeszowa.
W piątkowym wykładzie na pewno pojawi się postać rabina Lewina Aaron ben Natana z Rzeszowa, działacza społecznego i polityka. Od 1904 był rabinem w Samborze. Zasiadał w Radzie Miejskiej i innych ciałach społecznych oraz samorządowych tego miasta, co przyniosło mu tytuł radcy cesarskiego. Był zwolennikiem i propagatorem włączania języka polskiego do liturgii. Aktywny działacz i jeden z przywódców Agudy w Polsce. W 1922 został wybrany posłem na sejm. Przewodził frakcji ortodoksów oraz był członkiem Komisji Oświatowej. W 1927, po ojcu, objął rabinat w Rzeszowie. Ponownie wybrany do sejmu w 1930, w 1935 nie uzyskał już reelekcji. W czasie II wojny światowej przebywał we Lwowie, potem w Radzyniu. W 1941, po powrocie do Lwowa, został aresztowany i zamordowany przez Niemców.
Wykład jest czwartym z cyklu wykładów otwartych składających się na projekt „Mój Rzeszów. Nasz Rzeszów”, którego celem jest przybliżanie społeczności Rzeszowa historii jego żydowskich mieszkańców. Organizatorem jest Fundacja Inwencja. Partnerami: Miasto Rzeszów, Urban Lab, Archiwum Państwowe w Rzeszowie oraz Stowarzyszenie Rajsze. Projekt jest finansowany przez Fundację EVZ (Stiftung Erinnerung, Verantwortung und Zukunft – Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość).
