W drugiej połowie 2023 roku Galeria zamierza udostępnić je w formie elektronicznej za pośrednictwem powstającego właśnie Cyfrowego Archiwum GFMR. Z czasem będzie ono również obejmowało pozostałe kolekcje fotografii znajdujące się w zbiorach Galerii autorstwa m.in. Jacka Fischera, Jerzego Jawczaka, Zdzisława Postępskiego oraz członków dawnego Rzeszowskiego Towarzystwa Fotograficznego. Kolejne fotografie będą stopniowo opisywane i udostępniane on-line w formie umożliwiającej dokładne poznanie całej kolekcji.
Dodatkowo niektóre z nich będzie można zamówić w limitowanych seriach wydruków wykonywanych w technologii archiwalnej, na najwyższej jakości papierowych podłożach. W ten sposób pasjonaci nie tylko dobrej fotografii, ale również historii miasta i dawnego Rzeszowa będą mogli stworzyć we własnych domach coś w rodzaju mini-galerii albo też podarować taki wydruk w formie eleganckiego prezentu.
Fotografie z Wiednia stanowią zaledwie fragment znacznie większej kolekcji szklanych negatywów Janusza w archiwum Galerii, obejmujących w znacznej części fotografie rodzinne Januszów. Prezentowane fotografie przedstawiają różne dzielnice Wiednia: od wejścia oraz podworca niezidentyfikowanego gmachu [fot. nr 387] po podwórko mieszczańskiej kamienicy [fot.419] z ulicznym skrzypkiem. Do gmachu prowadzi bogato zdobione wejście w stylu eklektycznym, z latarnią zdobioną rzeźbami mitologicznych bohaterów [fot.366]. Eklektyzm, który panował w architekturze stolicy cesarstwa w II poł. XIX stulecia widoczny także w fasadach reprezentacyjnych kamienic [fot.425]. Trudność w dokładnej identyfikacji wynika stąd, iż w czasie II wojny tysiące domów i mieszkań w Wiedniu zostało zniszczonych.
Kompleks budynków Karl-Marx-Hof w pobliżu Heiligenstadt. Fot. Archiwum Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa
Zdaniem Pana Grzegorza Donocika, emerytowanego pracownika ONZ mieszkającego w Wiedniu od ponad czterdziestu lat, dwa zdjęcia [fotografie nr 359 i 365] pokazują tereny wokół Prateru. W tle widać – szczególnie na zdjęciu nr 365 – charakterystyczną kopułę i galeryjkę pawilonu wystawienniczego wybudowanego na Praterze na Światową Wystawę Expo, która miała miejsce w 1873 roku. Pawilon ten spłonął w 1937 roku i nie ma po nim śladu. Na starych zdjęciach oraz filmach widziałem pożar tego obiektu z roku 1937. Porównaj ze zdjęciami na Wikipedii: https://de.wikipedia.org/wiki/Weltausstellung1873.
Zdjęcie nr 422 ujmuje kompleks budynków (o długości fasady 1100 m, mieszcący 1382 mieszkania) Karl-Marx-Hof w pobliżu Heiligenstadt, (końcowa stacja metra U-4) wzniesionych jako osiedle robotnicze za rządów Socjaldemokracji w latach 1927-1930 przez architekta Karka Ehna, ucznia Otto Wagnera. Kompeks ten stoi do dzisiaj (Wikipedia: Wien, Karl-Marx-Hof) – dodaje p. Grzegorz Donocik.
Zdjęcia można datować – na podstawie mody noszonej przez sfotografowane osoby – na pierwszą połowę lat 30-tych, przed rokiem 1935. Sylwetki kobiece, charakterystyczne dla mody "na chłopczycę" w krótkich, luźnych w talii fasonach płaszczy i kostiumów oraz głęboko wciśniętych na głowę kapelusikach. W drugiej połowie lat 30-tych płaszcze były obszerniejsze i dłuższe: sięgały do pół łydki. Wyjątkiem jest reklama długich i obszernych trenczy Hubertus [fot. 420], których fason wywodzi się nie z żurnali, lecz z oficerskich płaszczy armii brytyjskiej z okresu I wojny światowej.
Wszystkie fotografie Rodziny Edwarda Janusza pochodzą z Archiwum Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Edward Janusz (1850-1914) urodzony we Lwowie, był studentem Politechniki Lwowskiej, a później oficerem armii austriackiej. W czasie pobytu w Raabs (Austria) zainteresował się malarstwem i fotografią. Tam zawarł związek małżeński z Leopoldyną Krause (która będzie prowadziła zakład w Rzeszowie po jego śmierci). W 1880 roku Edward Janusz otworzył własny zakład fotograficzny na lwowskim Zamarstynowie. Po dwóch latach został fotografem w Złoczowie, zaś 1 lipca 1886 otworzył zakład w Rzeszowie przy ul. Sandomierskiej 18 (obecnie ul. Grunwaldzka). W 1898 r. wyróżniony został prestiżowym tytułem Cesarsko-Królewskiego Nadwornego Fotografa [cesarza Franciszka Józefa]. Pod szyldem E. Janusza firma działała w latach 1886-1951. Po śmierci założyciela – w przededniu wojny 1914 r. – zakład prowadziła Leopoldyna (która wcześniej miała swój własny zakład w Raabs). Po jej śmierci przejęła go najmłodsza córka Helena. Pomagała jej siostra, Maria i zaufani pracownicy m.in. Maria Boro. Podczas okupacji hitlerowskiej w zakładzie były też zatrudnione wnuczki Edwarda: Irena oraz Krystyna – córka Marii, matka Elżbiety Kaliszewskiej. Po drugiej wojnie zakład został prawowitym właścicielom odebrany; w 1951 r. powstała Spółdzielnia Fotografów im. 22 Lipca. Od lat 70-tych ubiegłego wieku zakład prowadzili ludzie niezwiązani już z rodziną Januszów. Zdjęcia wywoływano tam aż do początku lat 90.
