Zarząd Województwa Podkarpackiego wyraża uznanie dla powstania Paktu, jako oczekiwanej w obecnej sytuacji geopolitycznej przez regiony graniczące z Rosją, Białorusią i Ukrainą. Zwracamy jednak uwagę, że definicja eastern border regions w propozycji Rozporządzenia COM(2025) 565 final nie jest tożsama z projektowaną Inicjatywą, gdyż pomija regiony sąsiadujące z Ukrainą. Apelujemy o rozszerzenie (poziom NUTS2) definicji wschodnich regionów przygranicznych wskazanych w Załączniku nr VII powyższego Rozporządzenia o regiony graniczące z Ukrainą. Liczymy, że regiony te objęte zostaną szczególnym podejściem strategicznym oraz adekwatnym wsparciem – to warunek bezpieczeństwa, stabilności i rozwoju całej wschodniej granicy UE.
Wschodnie regiony UE, także graniczące z Ukrainą stoją wobec licznych wyzwań – z jednej strony jako przyfrontowe, z drugiej posiadające duży potencjał rozwojowy.
Gospodarka. Problemem dla rozwoju gospodarki we wschodnich regionach jest brak stabilności i rosnące ryzyko inwestycyjne. Sankcje wobec Rosji i Białorusi zakłóciły logistykę, obniżając efektywność i przychody przedsiębiorców. W celu wzmocnienia gospodarczego konieczne jest wsparcie długofalowych inwestycji, w tym tworzenie stref aktywności gospodarczej i miejsc przeznaczonych pod rozwój funkcji logistycznych. Potrzebna jest internacjonalizacja gospodarki. Niezbędne są uproszczenia zasad wsparcia, odejście od mapy pomocy regionalnej, wsparcie dotacyjne do 100% – wzorem Podkarpacia, które w ramach FEP 2021-2027 skierowało wsparcie dotacyjne dla przedsiębiorców w pasie przygranicznym. Rozwiązanie to powinno objąć wszystkie wschodnie regiony przygraniczne. Ważne jest wspieranie inwestycji strategicznych, w tym dual-use, jak projektowane Centrum Akredytacji Technologii Dronowych – Dolina Dronowa.
Usługi społeczne. Problemem jest odpływ młodych ludzi. Proponujemy tworzenie „specjalnych stref mieszkalnictwa” – tanich mieszkań z ulgami podatkowymi. Priorytetem jest również rozwój opieki zdrowotnej także pod kątem infrastruktury dual-use (Klinicznego Szpitala Wojewódzkiego nr 2 w Rzeszowie, Podkarpackiego Centrum Medycyny Dziecięcej) oraz pozostałych usług społecznych (edukacji, integracji).
Infrastruktura. Kluczowe jest utrzymanie sprawnych połączeń logistycznych i humanitarnych na wschodniej granicy Wspólnoty. Wnioskujemy o uznanie trasy Via Carpatia za strategiczną inwestycję UE i główny korytarz południowo – wschodniej części Europy. W celu zwiększenia mobilności wojsk i transportu sprzętu militarnego konieczna jest także modernizacja pozostałych sieci dróg i powiązanie ich z trasą Via Carpatia i siecią TEN-T (dual-use). Niezbędny jest rozwój transportu kolejowego (łączącego wschodnie regiony) oraz przejść granicznych z Ukrainą. Ważne jest wsparcie portu lotniczego Rzeszów–Jasionka, pełniącego rolę hubu logistyczno-dyplomatycznego oraz sieci lotnisk regionalnych (Mielec, Krosno) zapewniających szybkie reagowanie w sytuacjach kryzysowych.
Bezpieczeństwo. Wschodnie regiony przygraniczne najbardziej narażone są na zagrożenia związane z agresywnymi działaniami Rosji i Białorusi. Konieczne jest wspieranie inwestycji w infrastrukturę ochronną (schrony, kondygnacje podziemne), rozwój systemów monitorowania granic i wzmocnienie niezależności energetycznej (rozwój OZE, magazynowanie energii i wykorzystanie systemów szczytowo–pompowych). Ważne jest przeciwdziałanie dezinformacji oraz zagrożeniom cybernetycznym.
Zmiany legislacyjne. Podkarpackie jako region przyfrontowy oczekuje spójnego podejścia i dedykowanych instrumentów w nowej polityce spójności. W projektowanej Inicjatywie wnioskujemy o podejście projektowe, które łączy planowanie długofalowe z możliwością szybkiej realizacji konkretnych inicjatyw, pozwalając na elastyczne reagowanie na zmiany otoczenia. Konieczne jest zwiększenie budżetu na działania transgraniczne (Program Interreg NEXT Polska–Ukraina). Apelujemy o umożliwienie przedstawicielom wschodnich regionów udziału w bezpośrednich dyskusjach z DG Regio.
