Wyrok NSA z 30 maja 2018 r., sygn. akt I FSK 889/16
W wyroku z 30 maja 2018 roku NSA orzekł, że sprzedaż samego gruntu na którym znajdują się ściany budynków z sąsiednich działek stanowi sprzedaż zabudowanego gruntu i jako taka nie podlega zwolnieniu z VAT. Według NSA nie ma znaczenia brak władztwa nad zabudowaniami i brak możliwości sprzedaży ich. Bez znaczenia pozostaje również fakt, czy budynek należy do tego samego podmiotu, co sprzedawany grunt.
Komentarz AXELO (Ewelina Michalska)
Przedmiotowa sprawa dotyczyła nieruchomości gruntowej stanowiącej własność Gminy. W toku prac geodezyjnych ujawniono, że została ona częściowo zajęta przez fragmenty ścian trzech budynków mieszkalnych posadowionych na gruncie sąsiednim. Z dokumentacji archiwalnej wynikało, że budynki te zostały wybudowane w latach 80. XX wieku z własnych środków właścicieli działek graniczących. W związku z przekroczeniem granic, właściciele wymienionych wyżej nieruchomości wystąpili do Gminy o sprzedaż prawa własności tej działki w celu poprawy warunków zagospodarowania nieruchomości przyległych. Wobec zgody jednostki samorządu terytorialnego, dokonano podziału omawianej nieruchomości i wydzielono z niej działki o powierzchni: 11 m2, 12 m2 oraz 10 m2, przeznaczonych do sprzedaży w trybie bezprzetargowym, na podstawie art. 37 ust. 2 pkt 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Ustalono również, że dla nieruchomości głównej, jak i tych z niej wydzielonych brak jest dokumentów dotyczących ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji zatwierdzających projekt budowlany, czy udzielających pozwolenia na budowę.
Gmina, chcąc zatem sprzedać działkę w we wspomnianym trybie, zwróciła się do Dyrektora Izby Skarbowej z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej, czy omawiana sprzedaż będzie korzystać ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 2 pkt 33 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm., dalej VAT). Jej zdaniem, transakcja ta będzie zwolniona z VAT, ponieważ dotyczy samego prawa własności nieruchomości gruntowej, nie odnosi się natomiast do nieruchomości zabudowanej. Mimo że znajdują się na niej ściany budynków, to Gmina nie dysponuje uprawnieniem do rozporządzania budynkami. Powołała się przy tym na treść art. 47 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym tylko właściciele mogą nimi rozporządzać nie tylko w znaczeniu cywilnoprawnym, ale i ekonomicznym. W ocenie Gminy, dostawa będzie zatem korzystać ze zwolnienia od podatku VAT.
Dyrektor Izby Skarbowej uznał stanowisko Gminy za nieprawidłowe. Wskazał bowiem, że opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają wyłącznie te dostawy, których przedmiotem są nieruchomości gruntowe zabudowane i niezabudowane, przy czym w przypadku gruntów niezabudowanych, tylko te, które stanowią tereny budowlane. Usytuowanie części budynku na cudzej nieruchomości nie jest natomiast jednoznaczne z faktem, że część ta staje się częścią składową tej nieruchomości, chociaż jest z nią trwale związana, lecz pozostaje nadal częścią składową całego budynku. Zdaniem organu, w sytuacji, gdy przedmiotem dostawy jest grunt zabudowany częścią budynku znajdującego się na sąsiedniej działce, to w świetle ustawy o VAT nie dochodzi do przeniesienia prawa do rozporządzania częścią tego budynku jak właściciel, zarówno w sensie ekonomicznym, jak i prawnym. Mimo to uznał, że przedmiotem sprzedaży będzie nieruchomość, na której położone są części budynku (w sensie ekonomicznym należące do sąsiadów). Mimo braku jakichkolwiek wzmianek na temat decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu oraz postępowań związanych z wydawaniem takich decyzji, należało uznać je za zabudowane budynkami, przez co ich sprzedaż nie będzie korzystała ze zwolnienia na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 VAT.
Z powyższym stanowiskiem organu nie zgodziła się Gmina, wnosząc do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu o uchylenie wydanej interpretacji oraz zasądzenie zwrotu poniesionych kosztów. Sąd podzielił stanowisko Skarżącej, wskazując, że budynki przynależą do sąsiednich działek w sensie ekonomicznym. Natomiast fakt, że ściany tych budynków znajdują się na sprzedawanym gruncie nie może przesądzać o zabudowanym charakterze sprzedawanych nieruchomości.
Sprawę rozstrzygnął Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, w którym uchylił wyrok WSA, przyznając ostatecznie rację Fiskusowi. Zdaniem Sądu, spornego zwolnienia nie można interpretować wyłącznie przez pryzmat celów, jakie miałby zostać wskutek transakcji osiągnięte – poprawa warunków zagospodarowania nieruchomości sąsiedniej stanowiącej własność osób fizycznych. Skoro ściany budynków znajdują się na terenie należącym do Gminy, to grunt należy uznać za zabudowany. Wobec tak poczynionych ustaleń, prawo do zwolnienia z VAT w omawianej transakcji Gminie nie przysługuje.
Komentowane orzeczenie, znacząco odbiega od wypracowanej dotychczas linii orzeczniczej. Podkreślił to chociażby jeden z sędziów składu orzekającego NSA, Krzysztof Wujek. Dotychczas przyjmowano bowiem, że istotą zbycia nieruchomości, na której znajdują się elementy należące do budynku usytuowanego na odrębnej nieruchomości, np. ściany, jest sprzedaż terenu niezabudowanego, do którego stosuje się art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT. Wątpliwości w zakresie wydanego orzeczenia budzi przede wszystkim okoliczność, że sporna dostawa nie obejmuje części budynków znajdujących się na nieruchomości, a samą nieruchomość gruntową. Faktyczne władztwo nad budynkami przysługuje bowiem wyłącznie właścicielom nieruchomości sąsiadującej, a Gmina nie ma prawa do rozporządzania tą częścią budynku w sensie prawnym i ekonomicznym. Fragmenty ścian posadowione na nieruchomości gruntowej przynależą również bezpośrednio do budynku znajdującego się na sąsiednim gruncie. Co więcej, przedmiotowa transakcja miałaby objąć grunty nieprzeznaczone do zabudowy. Przesądza o tym jednoznacznie okoliczność, że ich wymiary wynoszą 10, 11 i 12 m2. Należy w tym miejscu wskazać, że uznanie nieruchomości gruntowej, na której znajdują się elementy budynku sąsiedniego, za zabudowaną w świetle komentowanego orzeczenia, otwiera podatnikom drogę do zastosowania zwolnień z art. 43 ust. 1 pkt 10-10a ustawy o VAT. W zakresie dostaw budynków, budowli lub ich części mogą oni bowiem swobodnie decydować, czy z owego zwolnienia skorzystać, czy też nie, o ile oczywiście spełniają przesłanki do jego zastosowania.
Aby szczegółowo omówić poruszone zagadnienia, skontaktuj się z AXELO. www.axelo.pl
Informacje zawarte w niniejszym artykule/komentarzu mają charakter skrótowy i informacyjny. Informacje te nie powinny zastępować szczegółowej analizy poruszanych w nim zagadnień, jak również stanowić podstawy podejmowania decyzji biznesowych lub jakichkolwiek innych czynności prawnych lub faktycznych.
