Wystawa sprowadzona została ze słowackiego miasteczka Medzilaborce k. Preszowa z inicjatywy Władysława Ortyla. Wykorzystał on fakt, iż w gmachu muzealnym trwa remont.
Dzięki temu w Rzeszowie oglądamy 115 (niemal połowę) stale eksponowanych prac artysty. Ukazują one korzenie rodziny Warhalów wywodzącej się z rusińskiej wsi Mikova, która wyemigrowała w okresie międzywojennym do Stanów Zjednoczonych „za chlebem”. Artysta urodził się w 1928 w Pittsburgu. Po śmierci ojca wychowywała go matka Julia – prosta, wiejska kobieta: stanowcza, wręcz despotyczna i bardzo religijna. Stąd prawie nieznany fakt: Andy – przez całe życie uczęszczał do cerkwi greckokatolickiej – będąc jednocześnie zadeklarowanym gejem.
Julia Warhol jest też jedną z najważniejszych postaci prezentowanych na wystawie. Młody Andy w swych reklamach, czy materiałach promocyjnych z upodobaniem powielał jej kaligrafię i opierał się na jej sugestiach w kwestiach artystycznych. Dzięki zespołowi Tołhaje pieśni i głos Mamy Warhola będzie można usłyszeć 14 czerwca w muzealnym wirydarzu. W 2018 roku muzycy wydali płytę „Mama Warhola”, która powstała na podstawie rusińskich pieśni ludowych zaśpiewanych przez mamę Andy’ego Warhola – Julię. Przywołała ona z pamięci muzykę swej młodości i nagrała winylową płytę z tradycyjnymi utworami, którą wysłała do swojej siostry mieszkającej we wsi Mikova na Słowacji. Te pieśni stały się osnową płyty Tołhajów łączącego karpackie melodie z nowoczesnym brzmieniem muzyki charakterystycznej dla środowiska słynnej Silver Factory Andy’ego Warhola. Na płycie słychać elektroniczne i gitarowe dopełnienia nawiązujące do nowojorskiego undergroundu. Szereg pieśni inicjuje głos Julii Warhola, co jest kontynuowane przez wokal Marysi Jurczyszyn i dalej przez rozbudowaną aranżację znakomitych instrumentalistów.
Projekt muzyczny zespołu Tołhaje „Mama Warhola” został zrealizowany we współpracy z Muzeum Sztuki Nowoczesnej Andy’ego Warhola i Stowarzyszeniem im. Andy’ego Warhola w Medzilaborcach na Słowacji.
Sam zespół TOŁHAJE powstał w 2000 r. z inicjatywy dwóch muzyków: Damiana Kurasza i Janusza Demkowicza. Po krótkim czasie dołączyli do nich inni muzycy, pochodzący z terenów Podkarpacia: Marysia Jurczyszyn, Tomasz Duda, Jakub Mietła, Robert Krok, Łukasz Moskal i Piotr Rychlec. W swojej twórczości, zespół czerpie inspiracje m.in. z tradycji Bojków i Łemków – grup etnicznych zamieszkujących Bieszczady przed 1947 r., z kultury muzycznej terenów Polski południowo-wschodniej (Lubelszczyzna) oraz grup etnicznych dzisiejszej Ukrainy. Elementy te dopełnione są reminiscencjami jazzu, muzyki orientalnej i elektroakustycznej. Nazwa Tołhaje oznacza z węgierskiego zbójników grasujących w Beskidach. Zespół, tak jak niegdysiejsi tołhaje beskidzcy, grasują po folkowej scenie muzycznej, mieszając style i gatunki, tworząc niepowtarzalne aranżacje ludowych pieśni.
Fotografie Tadeusz Poźniak
