Z Maciejem Łobosem, architektem, wspólnikiem i prezesem w MWM Architekci, rozmawia Aneta Gieroń
Aneta Gieroń: Odkąd pamiętam symbolem Rzeszowa był Pomnik Czynu Rewolucyjnego, i nie analizując jego wymowy, symboliki, historii oraz samej atrakcyjności architektonicznej, był i jest najbardziej rozpoznawalną budowlą miasta. Od kilku tygodni doczekaliśmy się być może nowej wizytówki Rzeszowa, bo wielu już tak mówi o wieżowcu Olszynki Park – najwyższym budynku mieszkalnym w Polsce, na tle którego rzeszowianie masowo robią sobie selfie. Jak oceniasz tę nową architekturę miasta?
Maciej Łobos: Przypomina się stary dowcip, który krążył po Polsce po zamacha na WTC w 2001 roku, komentujący, jak ktoś lotnią uderzył w Pałac Kultury – „jakie miasto tacy terroryści”. Faktycznie, mamy nowy, charakterystyczny element w panoramie miasta, tyle, że podobnie jak pomnik, raczej nie napawa on dumą i optymizmem. Z tym najwyższym budynkiem mieszkalnym w kraju to też lekka przesada, bo przecież podajemy jego wysokość z tzw. „iglicą”.
Wielu by się z Tobą nie zgodziło, przekonując, że ponoć cała Polska jest nim zachwycona, a miejscowi znów wychodzą na malkontentów.
Do mnie żadne zachwyty nie dotarły. Miałem za to telefony od klientów i znajomych z Polski, którzy z nas żartowali. Nie jest to wybitna architektura, o czym świadczy małe zainteresowanie w poważnych, branżowych portalach i … milczenie autorów projektu, którzy się ze swoim dziełem nie afiszują, chociaż w Miejskiej Komisji Architektoniczno-Urbanistycznej głos zabierają chętnie, podpowiadając, jak miasto powinno się kształtować. Na jakimś forum internetowym, ktoś porównał ten budynek do architektury gruzińskiego Batumi z lat 80. XX wieku i coś trafnego w tym porównaniu jest. On jest tylko i włącznie wysoki, a to jednak za mało, aby uznać go za wybitną architekturę.
Co nie zmienia faktu, że ten budynek kompletnie odmienił perspektywę, jeżeli chodzi o krajobraz Rzeszowa.
Tak, widać go z każdej strony dojazdowej do miasta, choć nie uważam, aby stolicy Podkarpacia niezbędny był taki akurat punkt nawigacyjny. Budowanie wysokich budynków nie jest niczym złym, ale trzeba to robić z głową i z umiarem. Ludzie zawsze budowali wysokie budynki, choć powodem było raczej ego inwestora niż rzeczywista potrzeba. Może poza Manhattanem czy Tokio, gdzie faktycznie jest mało ziemi i trzeba budować do góry. W pozostałych przypadkach, w ogromnej większości miast, szczególnie w Europie, jest to tylko i wyłącznie ego inwestora lub właściciela. One są potrzebne jako pewne dominanty, według których się nawigujemy. W Warszawie kiedyś takim elementem był Pałac Kultury i Nauki. W innych miastach wieża kościoła albo ratusza, ale Rzeszów to jest ośrodek, który w Śródmieściu – tzw. Ringu, da się przejść z jednego końca na drugi w pół godziny. Nie jesteśmy miastem, w którym można zabłądzić, gdzie mamy kłopoty ze znalezieniem się w przestrzeni i szukamy jakiegoś kierunkowskazu. To oczywiście nie znaczy, że nie możemy sobie wybudować wysokiego budynku. Ale jakoś do tej pory ani w Amsterdamie, ani w Kopenhadze nikt nie widział potrzeby budowania takich budynków i te miasta nie mają powodu, żeby się wstydzić, że są zaściankiem. W szwedzkim Malmoe prawie dwadzieścia lat temu wybudowano jedyny wysoki budynek, czyli Turning Torso, który do dzisiaj góruje nad miastem. Świadomie wybrano eksponowaną działkę i zaproszono do współpracy wybitnego architekta – Santiago Calatravę. To była w pełni świadoma decyzja i konsekwentna realizacja, w wyniku których powstała wybitna architektura będąca wizytówką miasta.
Frank Lloyd Wrigh, amerykański architekt,jeden z najwybitniejszych architektów w historii nie tylko XX wieku, powiedział kiedyś, że, by powstawała wybitna architektura, potrzebne są dwie rzeczy: wybitny architekt i wybitny inwestor. I niech to będzie komentarz do całej tej sytuacji.
Centrum Rzeszowa przechodzi tak dynamiczną przebudowę, że właśnie tracimy historycznie znany pejzaż i widok na Śródmieście?
Profesor Robert Gwiazdowski walkę o przywracanie praworządności podsumował słowami: „że nie można przywracać czegoś, czego nigdy nie było”. Podobnie mamy w Rzeszowie z historyczną zabudową, ochroną pejzażu itp. Starówka jest maleńka, zabytków tyle co kot napłakał, nie bardzo jest co chronić i w związku z tym nasze cele strategiczne powinny być zupełnie inne niż Krakowa, Wrocławia czy choćby Przemyśla. Nie zmienia to faktu, że w Polsce obserwujemy zjawisko, polegające na prywatyzowaniu zysków i uspołecznianiu kosztów. Inwestor buduje blok, a miasto zostaje z wszystkimi problemami: komunikacyjnymi, przestrzennymi, infrastrukturalnymi i społecznymi, które to koszty ponosi społeczeństwo. Parę lat temu zespół pracujący pod patronatem Polskiej Akademii Nauk wyliczył, że roczne straty całego kraju związane z tym, że planowanie przestrzenne w Polsce praktycznie nie istnieje, wynoszą około z 85 miliardów zł. rocznie. To są niewyobrażalne pieniądze!
Trzeba też pamiętać, że jedynym wyznacznikiem polityki miasta nie może być zysk (krótkoterminowy) dewelopera. Koszty planowego rozwijania miasta, koszty społeczne są bardzo duże i wszystko to musi się kalkulować. Naprawdę można wycenić, ile deweloper zarabia na tym, co buduje, a ile mógłby zarobić, gdyby miasto w odpowiedni sposób „dołożyło” się do inwestycji zapewniając odpowiednią infrastrukturę. Z drugiej strony, jeśli inwestycja z przyczyn urzędowo-proceduralnych przeciąga się o 3-4 lata, a koszt kapitału to rocznie ok. 10%, łatwo policzyć, ile można by wynegocjować z deweloperem dla miasta, gdyby on cześć tych pieniędzy mógł przeznaczyć na cele publiczne zamiast oddawać je bankom, co dodatkowo podnosi i tak astronomiczne ceny mieszkań.
To są typowe rozmowy o interesach i włodarze miasta muszą zacząć to robić. Polskie elity polityczne generalnie nie rozumieją, że ich zadanie przede wszystkim polega na negocjowaniu interesów wspólnoty, która ich wybrała i która im płaci pensje. W Europie Zachodniej, Stanach Zjednoczonych czy Azji to są oczywiste sprawy i politycy rozumieją, że ich zadaniem jest twarde negocjowanie w obronie interesów kraju, społeczności czy konkretnych grup biznesowych, a nie opowiadanie kocopołów o wartościach, demokracji, solidarności, ochronie klimatu itp.
Jako mieszkańcy powoli dostrzegamy, że przyszłość Rzeszowa nie opiera się na ilości, ale jakości zabudowy najatrakcyjniejszych miejsc w mieście?
Tak, w dużych miastach w Polsce już widać, że coraz więcej osób chce zapłacić coraz większe pieniądze za dobrej jakości architekturę w centrum. To z kolei jest najlepszym impulsem do ożywienia życia w Śródmieściu. Chodzi o lokalizacje, z których w 10 minut można pieszo dojść do Rynku, restauracji przy deptaku czy kina i teatru. W Rzeszowie na razie się o tym mówi, ale konkretnej oferty na razie nie widać. Idealnym przykładem byłby Plac Balcerowicza, który błaga o rewitalizację, ale jak zwykle bieżąca nawalanka polityczna wyklucza jakąkolwiek racjonalną dyskusję. Tymczasem jeżeli zamożni ludzie zaczną wracać do Śródmieścia, a to jest kolejny priorytetowy plan, który powinniśmy sobie postawić, zaczną działać tam lokale gastronomiczne, sklepy, punkty usługowe. Miasto będzie żyło, kiedy będą mieszkać w nim ludzie, będzie bezpieczniej. Jak najszybciej powinny być wykorzystane naprawdę spore zasoby w ścisłym centrum, by stworzyć tam dobrą miejską tkankę. O tym się prawie nie mówi, ale w rzeszowskim Śródmieściu jest mnóstwo działek, które można i powinno się zabudować. To jest ogromny potencjał w mieście, pod warunkiem, że wreszcie zechcemy go dostrzec. Jest tam też masa możliwości dla deweloperów i architektów. Problem w tym, że nasze Biuro Rozwoju Miasta nie do końca chyba rozumie, czym jest Śródmieście i głęboko tkwi w paradygmatach z epoki modernizmu, które miasto niszczą.
Rzeszów był do tej pory miastem biednym. Ludzie mieli i ciągle mają inne kategorie problemów niż jakość otaczającej ich przestrzeni, kultura czy sztuka. Zainteresowanie tą sferą jest wypadkową bogactwa i edukacji społeczeństwa. Jeżeli inne nasze podstawowe potrzeby są zaspokojone, to zaczynamy szukać wyższych wrażeń: interesować się sztuką, otoczeniem, pragniemy czegoś więcej, niż tylko trzech posiłków dziennie – klasyczna piramida potrzeb Maslowa.
W Rzeszowie nie jesteśmy jeszcze na tym poziomie, co Kraków, Wrocław, czy Warszawa. Nasze dzieci wyjeżdżają z miasta na studia i za lepszą pracą. Niestety nie widać żadnych działań, które pozwoliłyby to zmienić. Rzeczywistość trochę jak z książki Josepha Hellera „Paragraf 22”. Żeby zachęcić ludzi do mieszkania w mieście, żeby ono było przyjazne, potrzebne są pieniądze. Ale żeby te pieniądze się pojawiły, w mieście musi funkcjonować poważny biznes, a do tego, musimy mieć i konsekwentnie realizować strategię dla miasta. Tymczasem wiele firm z Rzeszowa uciekło do Warszawy, bo miało dość prześladowania przez lokalny urząd skarbowy. Działają nadal w Rzeszowie, ale adresem jest skrzynka pocztowa w Warszawie, bo tam łatwiej dogadać się ze skarbówką. W konsekwencji podatki zamiast do Rzeszowa trafiają do Warszawy – „Czemuś biedny? Boś głupi”!
Trzeba wreszcie odpowiedzieć sobie na pytania: „Kim chcemy być? Z czego chcemy żyć? Ile ludzi ma tu mieszkać? Jaki biznes ma się rozwijać? Jak i ile mamy zarabiać?” To są absolutnie fundamentalne kwestie.
I nie zadajemy ich sobie?
A widziałaś jakąś oficjalną strategię Polski albo strategię miasta Rzeszowa? Ja też nie. Nie możemy czekać, aż nam ktoś z zewnątrz jakąś strategią napisze. To są wbrew pozorom bardzo proste sprawy, które wymagają pracy 3 mądrych osób, które znają miasto przez może 30 min. Potem jest podział obowiązków między ludzi i wykon, używając terminologii wojskowej, na poziomie operacyjnym i taktycznym.
Jeśli chcemy, aby nasze dzieci nie uciekały z miasta, musimy ściągnąć tu poważny biznes, który generuje pieniądze. Do tego potrzebujemy wielkiego Rzeszowa 500+, czyli półmilionowej metropolii, która dołączy do wielkiej piątki miast Polski: Warszawy, Krakowa, Wrocławia, Gdańska i Poznania, bo w prowincjonalnym grajdołku żadnych dużych interesów się nie robi. Ludzie którzy twierdzą, że Rzeszów powinien się przestać rozwijać (a są tacy) powinni się czym prędzej wyprowadzić w Bieszczady, a nam pozwolić rozwijać potencjał miasta.
Jesteśmy w historycznym momencie dziejów Polski i Rzeszowa. Jeszcze nigdy w swojej historii nie byliśmy tak bogaci i nigdy nie byliśmy tak blisko krajów tzw. zachodu (inna sprawa, że te z UE systematycznie się cofają i stąd ta szybka zmiana dystansu). Do tego mamy fenomenalne położenie geograficzne. Leżymy na przecięciu głównych szlaków komunikacyjnych wschód-zachód Europy, a gdy powstanie Via Carpathia łącząca północ Europy z południem, perspektywy, jakie się przed nami otworzą, będą jeszcze większe. Wiele firm już to wie i do niedawna dynamicznie się do tego przygotowywało, chociaż ostatni rok to ewidentne spowolnienie. Za kilka lat Rzeszów może mieć rangę miasta, jaką przed wojną miał Lwów i stać się głównym hubem, czyli centrum przeładunkowym i biznesowym w tej części Europy.
Co jest niezbędne, by Rzeszów stał się 500-tysięcznym miastem?
Musi się zmienić polityka Biura Rozwoju Miasta. Po drugie trzeba zrozumieć, że kluczowe są pieniądze, czyli biznes, który się będzie rozwijał, jeśli będzie miał gdzie i jeśli będzie miał sprzyjające warunki, do tego usługi biurowe, przemysł i logistyka. Musimy mieć również dużą populację, by firmy, które będą chciały tutaj się lokować, miały pracowników. Dzisiaj brak rąk do pracy jest dosyć istotnym problemem. Jednak, ci pracownicy, muszą mieć, gdzie mieszkać, leczyć się, wypoczywać a ich dzieci się uczyć. Musimy odblokować zasoby nieruchomości w centrum miasta, po to, żeby można było budować metropolię, w której ludzie będą chcieli żyć i pracować. To są naczynia połączone.
Zasoby nieruchomości w centrum miasta – co konkretnie?
Jednym z najniebezpieczniejszych zjawisk, z jakimi walczą współczesne miasta jest niekontrolowane „rozlewanie się” przedmieść. Ludzie mieszkający daleko od centrum w zasadzie są skazani na poruszanie się własnym samochodem, a temu towarzyszy presja na poszerzanie ulic, lanie asfaltu i wprowadzanie do miasta jeszcze większej ilości samochodów. To prowadzi do jeszcze większych korków, jeszcze większego skażenia środowiska, strat czasu itp. To jest droga donikąd. Musimy skupić się na tym, by wykorzystać zasoby terenów do zabudowy w ścisłym centrum Rzeszowa, które wymagają gruntownej rewitalizacji (tzw. brown field). Plac Wolności i okolice ulicy Targowej, Plac Balcerowicza, tereny w okolicach dworca kolejowego, od Wiaduktu Tarnobrzeskiego aż po Wisłok. Tereny wszystkich jednostek wojskowych, które w najbliższych latach będą się wyprowadzać z centrum Rzeszowa. Działki po Zelmerze i CEFARM-ie. Tereny poprzemysłowe pomiędzy ul. Króla Augusta i torami kolejowymi, ul. Okulickiego. To wszystko są bardzo atrakcyjne, ale i ważne dla miasta lokalizacje, które wymagają mądrego planowania i zagospodarowania. To wielki potencjał rozwojowy. Jest szansa na stworzenie, przyjaznej mieszkańcom zabudowy na uzbrojonych terenach, w centrum miasta, ze świetną komunikacją i zapleczem edukacyjnym, kulturalnym oraz zdrowotnym, a miasto mogło by na tym jeszcze dobrze zarobić. W takich miejscach powstawałaby też mniejsza ilość miejsc parkingowych, bo w Śródmieściu można ograniczyć ilość samochodów. W centrum Paryża i Londynu powstają duże budynki, które mają zaledwie kilka miejsc parkingowych i to działa. Lokatorzy i pracownicy na co dzień korzystają z komunikacji miejskiej. Rzeszów mogłoby się stać modelowym, 15-minutowymi miastem – gdzie po śródmieściu moglibyśmy się poruszać pieszo lub rowerem i to tworząc rozsądną ofertę dla mieszkańców, bez zmuszania ich do czegokolwiek.
Musimy też zacząć budować biurowce. Przez ostatnie dwa i pół roku wiele firm chciało lokować swoje biura w Rzeszowie. Niestety, nie było dla nich żadnej oferty. To specyficzny, ryzykowny biznes, który wymagałby współpracy deweloperów i miasta. W związku z tym, że w Jasionce, w sąsiedztwie Rzeszowa ulokowała się baza amerykańska i trwa wojna, jesteśmy krajem frontowym – nagle dużo biznesów zaczęło się próbować tutaj przenieść. Jesteśmy blisko źródła dużych pieniędzy, a mimo to przez ostatnie dwa lata Rzeszów prawie w ogóle tego nie wykorzystuje.
Od czasu wybuchu wojny w Ukrainie Rzeszów stał jednym z najbardziej rozpoznawalnych miast w Europie i ciągle mamy problem, by przekuć to w sukces?
Można, a pewnie i trzeba na użytek zewnętrzny opowiadać o tej naszej rozpoznawalności, ale trzeba mieć świadomość, że to czysty PR, z którego, póki co niewiele wynika. Co dużego przy tej okazji zbudowano? Czy powstały nowe biurowce, hotele, fabryki, wielkie centra logistyczne? Jakie duże pieniądze udało się nam zarobić? Jak zwiększyła się ilość mieszkańców miasta? Ile dobrze płatnych miejsc pracy powstało? Jedyny pożytek, to to, że gastronomia i hotele odrobiły z nawiązką straty po Covidzie.
Jest do wykonania gigantyczna robota, a dobra, geopolityczna pogoda już się skończyła. Trzeba z ościennymi gminami budować sojusze i dogadywać się w ramach wspólnych biznesów i zacząć wreszcie zarabiać pieniądze, bo nikt nam niczego za darmo nie da. Najpierw pieniądze, a potem parki, ławeczki, budki dla ptaków, place zabaw, ścieżki rowerowe, kluby dla emerytów itp. Jak mówił Clinton – Gospodarka, głupcze!
Przez ostatnie dekady w pamięci Rzeszowa najmocniej utrwali się prezydent Tadeusz Ferenc, którego wspominamy z ogromnym sentymentem, ale nie zapominamy, że to, co było największą wadą jego rządów, to jednak niedbałość o przestrzeń miejską. Od kilku lat prezydentem Rzeszowa jest Konrad Fijołek. Jak oceniasz obecną politykę przestrzenną miasta?
Nie mogę oceniać czegoś, czego nie widzę. Nie dostrzegam świadomej, planowanej działalności. Co więcej, Rzeszów inwestycyjnie stanął. Nie buduje się prawie nic. Realizowane są jakieś niewielkie, mniej znaczące inwestycje i kończone te, które i były wcześniej rozpoczęte. Niewiele nowego startuje. To oczywiście w sporej mierze wina spadku koniunktury, polityki finansowej państwa, fatalnego prawa itp., ale fakt pozostaje faktem.
Dlaczego w Rzeszowie tak mało się buduje?
Po pierwsze, brakuje ziemi, ale to jest bolączka wszystkich polskich miast. I znów wracamy do tego, że mamy ogromne zasoby terenów w centrum Rzeszowa, które wymagają rewitalizacji, uchwalenia planów miejscowych, ale pomimo deklaracji niewiele się w tej kwestii dzieje.
Za czasów prezydentury Tadeusza Ferenca jednym z największych przekleństw polityki przestrzennej był niewielki procent terenów miasta objętych Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego. To pozostało bez zmian?
Właściwie tak. Nadal jest to niewielki obszar. I niestety, największym hamulcowym jest Biuro Rozwoju Miasta Rzeszowa.
Kilkuletnia obecność architekta miejskiego, Janusza Sepioła, też nie odmieniła polityki przestrzennej Rzeszowa?
O samego początku tłumaczyłem, że w takiej formie, to nie ma żadnego sensu. Mówiłem, że optymalne było by nadanie Architektowi Miasta funkcji wiceprezydenta, który kontroluje Biuro Rozwoju Miasta, Wydział Architektury, Zieleni i Dróg. Powołanie jakiejkolwiek instytucji, bez określenia jej zakresu obowiązków i dania formalnych narzędzi, musi się skończyć katastrofą – to jest elementarz zarządzania każdą organizacją.
Po co więc powołaliśmy takiego architekta?
To nie jest pytanie do mnie, bo nie ja go powołałem, chociaż część środowiska architektów (w swej niezmiennej naiwności) była szczerze zachwycona. Od początku miałem świadomość, że bez realnej władzy, Architekt Miasta może być co najwyżej jakimś arbitrem elegancji, pozbawionym jakiejkolwiek mocy sprawczej. Byłego już architekta miejskiego, Janusza Sepioła ogromnie szanuję, prywatnie lubię, cenię jego wiedzę, doświadczenie i choć nie we wszystkim się zgadzaliśmy, zawsze nam się dobrze rozmawiało i ucierało różne kompromisy. Tyle tylko, że on nie dostał żadnych narzędzi, by realnie wpływać na przestrzeń miejską i w końcu wrócił do Krakowa, gdzie pewnie jego praca będzie miała jakiś sens. To tak jakbyś mieli wybitnego rzeźbiarza Michała Anioła i kazali mu bez dłuta i młotka rzeźbić cuda. Mimo najlepszych chęci to jest niewykonalne.
Dlaczego więc jesteśmy tak nieroztropni i nie chcemy korzystać z doświadczenia innych?
Nie analizujemy historii i nie uczymy się na cudzych błędach. Nie przyjmujemy do wiadomości faktów i wygłaszamy opinie typu „a moim zdaniem …”. W kwestii faktów, potwierdzonych empirycznie nie ma miejsca na jakieś własne opinie. Wiemy, że te same problemy, z którymi my się dzisiaj spotykamy w Polsce, w Rzeszowie, miasta europejskie i amerykańskie zdiagnozowały 60 lat temu. Słynna książka Jane Jacobs „Śmierć i życie wielkich miast Ameryki” (wydana w roku 1961), pokazuje dokładnie, gdzie są przyczyny tej katastrofy. Poza modernistyczną, utopijną urbanistyką, promującą, w dużym skrócie, likwidację tradycyjnej gęstej tkanki miejskiej na rzecz wieżowców stojących pośrodku zieleni (my właśnie o tym teraz dyskutujemy w Rzeszowie, po 65 latach od pierwszego wydania!), podstawową przyczyną jest samochód. Przed laty amerykańskie miasta były projektowane pod naciskiem wielkich koncernów, które wykupywały linie tramwajowe i likwidowały transport publiczny, by maksymalizować swoje zyski. Wprowadzano do miast autostrady i budowano w centrum po 7 pasów ruchu. Miał powstać nowoczesny samochodowy raj (Futurama), a powstało piekło. Szybko okazało się, że takie miejsca nie nadają się do życia. Potwierdziły to wysokie wskaźniki rozwodów, przestępczość, alienacja i uzależnień mieszkańców od używek. Obecnie na całym świecie wydaje się miliardy dolarów na ratowanie śródmieść i przywracanie miastom ich właściwej skali i relacji do człowieka. Okazało się, że model życia z pracą w centrum i dojazdem samochodem z odległych przedmieść, który zajmuje dwie godziny, generuje gigantyczne problemy społeczne i ekonomiczne. Dlatego od końca lat 60. XX wieku amerykańskie, europejskie, australijskie, a ostatnio także chińskie miasta organizują bardzo kosztowne programy rewitalizacji przestrzeni miejskiej właśnie ze względów społecznych. W Polsce za kilka lat będziemy musieli robić dokładnie to samo. Różnica jest tylko taka, że my nie mamy na to pieniędzy i raczej się nie zanosi, żebyśmy mieli je mieć.
Na jakich miastach powinniśmy się wzorować?
Tych przykładów jest całe mnóstwo – Kopenhaga, Amsterdam, Sydney, Melbourne, Nowy York, a nawet Bogota. Wszystkie one starają się być coraz bardziej przyjazne dla mieszkańców. W przypadku Rzeszowa, nawet nie chodzi o to, ile kilometrów ścieżek rowerowych faktycznie mamy, ale o brak możliwości przemieszczania się takimi szlakami na duże odległości. Brakuje ciągłości, by bezpiecznie i bez kolizji przejechać 20-30 kilometrów.
Przyjazne miasto musi być gęsto zabudowane, ale niespecjalnie wysoko. Myślę, że górna granica w Rzeszowie, to jest sześć kondygnacji. Nie trzeba wyżej. W takiej przestrzeni człowiek dobrze się czuje. Takie budynki pozytywnie zmieniają klimat, wiatr przechodzi górą, dłużej możemy przebywać na ulicy, zimą jest cieplej, a latem chłodniej. Te budynki nie przytłaczają, tworzą kwartały zabudowy i hierarchia przestrzeni jest prawidłowa. Nie możemy też zostawiać 40 proc. zieleni na każdej działce, tak jak to próbują wymuszać miejscy urbaniści. To jest absurd, który doprowadza do rozrzedzania tkanki miejskiej i robienia z miasta jakiejś luźno zabudowanej wioski. Naszym wzorem powinna być zabudowa starego centrum, gęsta, z dużym parkiem po sąsiedzku. Oczywiście, można od czasu do czasu, w starannie wybranych miejscach wybudować coś wyższego, ale to powinny być wyjątki.
Dlaczego te rozwiązania są tak dobre w starym Rzeszowie?
Kamienice tworzą zwarte pierzeje wzdłuż ulic, te mogłyby być odrobinę szersze, a kamienice odrobinę wyższe, ale to naprawdę dobrze zagospodarowana przestrzeń miejska, w której toczy się życie, są usługi, a pod ziemią parkingi. To jest przestrzeń, w której ludzie czują się najlepiej.
W trakcie niedawnej sesji Rady Miasta Rzeszowa radni przyznali, że „Żwirownia jest nie do odratowania. Nadaje się już tylko do zabudowy”. Trochę na zasadzie, jest już tak zdewastowana, że zabetonujmy ją kompletnie. Teraz w kolejce czeka południowa obwodnica Rzeszowa, bezsprzecznie potrzebna, ale czy z mostem w najszerszym miejscu Wisłoka? Czy ta inwestycja nie powinna powstać na granicy Rzeszowa i Boguchwały, albo jeszcze wcześniej, na pograniczu Boguchwały i Lutoryża?
Budowa południowej obwodnicy Rzeszowa, z tym przebiegiem, który jest lansowany, to fatalny pomysł. Wpuszczanie intensywnego ruchu kołowego na główny teren zielony miasta, który jest naszym „Central Parkiem”, jest skrajną nieodpowiedzialnością. Każdy, kto poważnie myśli o rozwoju tego miasta w kategoriach dekad, powinien się z tego pomysłu natychmiast wycofać. Tę drogę koniecznie trzeba przenieść w inne miejsce, najlepiej pomiędzy Boguchwałę a Lutoryż, a nie do centrum miasta. Natomiast co do Wisłokostrady, czyli przedłużenia alei Rejtana wzdłuż Wisłoka aż do ulicy Ciepłowniczej, uważam, że bardzo dobrze, że powstaje. Dbanie o przestrzeń w mieście na dłuższą metę opłaca się wszystkim. Nie możemy analizować kosztów inwestycji wyłącznie przez pryzmat kosztów betonu i stali, czy czasu przejazdu z punktu A do punktu B i z całą pewności decyzji nie mogą podejmować sami drogowcy. Musimy nauczyć się oceniać inwestycję całościowo i analizować, jakie będą jej długofalowe skutki.
Od roku 1945 władza w Polsce lekceważy i nie rozumie wartości pracy intelektualnej, co jest pokłosiem pomysłu, że „kucharka może zarządzać fabryką”. Liczy się tylko to, co można zmierzyć, czyli ilość betonu i wydobyte tony węgla! Bez szacunku dla wysiłku intelektualnego i inwestycji w badania naukowe nasz dystans do reszty świata będzie się pogłębiał. Doskonale zrozumieli to Chińczycy, którzy od lat inwestują w badania podstawowe i realizują niezwykłe projekty. To tam dzisiaj powstaje najwybitniejsza architektura i tam realizuje się największe i najbardziej innowacyjne projekty infrastrukturalne. W tym samym czasie polska nauka dostaje coraz mniej środków, a wielkie projekty infrastrukturalne są likwidowane. Waldemar Łysiak zauważył swego czasu, że Polacy potrafią działać na dwa sposoby: cudowny i normalny. Cudowny jest wtedy, gdy zabieramy się sami do roboty i coś rozsądkiem i ciężką pracą osiągamy, normalny, gdy nie robimy nic, a w sytuacji podbramkowej z pomocą przychodzi nam Matka Boska.
