Przygotowana przez rząd nowa ustawa zmienia sposób naliczania dochodów samorządów z tytułu PIT i podatku CIT. Będą one liczone jako procent od dochodów podatników danego podatku z terenu danej JST, a nie – jak do tej pory – od podatku należnego, czyli po odliczeniu ulg i zwolnień.
Dodatkowo samorządy będą partycypować w podatku PIT pobieranym w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Zgodnie z ustawą wysokość udziału w podatku PIT będzie wynosić dla gmin 7 proc., miast na prawach powiatu 8,6 proc., powiatów 2 proc. a województw 0,35 proc. W przypadku podatku CIT te wskaźniki te miałyby wynosić: dla gminy 1,6 proc., miasta na prawach powiatu 2,2 proc., powiatu 1,7 proc., a województwa 2,3 proc.
Nowa ustawa zamiast obecnych części subwencji ogólnej dla samorządów, wprowadza pojęcie potrzeb finansowych JST, które będą podlegać finansowaniu dochodami z tytułu udziału w PIT i CIT. Wyróżnia się pięć rodzajów potrzeb: wyrównawcze, oświatowe, rozwojowe, ekologiczne i uzupełniające. Ustawa zawiera metody kalkulacji wysokości tych potrzeb. Jeśli dochody z udziału w PIT i CIT danej JST okażą się niewystarczające do pokrycia wyliczonych potrzeb finansowych, samorząd dostanie subwencję ogólną z budżetu państwa.
Nowe przepisy zawierają również mechanizm tzw. korekty zamożności, utrzymywany w związku z dużym zróżnicowaniem dochodowym JST, ale różniący się od obecnego “janosikowego”. JST nie będą wpłacać do budżetu państwa „janosikowego” – korekta zamożności dokonywana będzie co do zasady poprzez obniżenie kwoty zwiększonych dochodów z PIT i CIT.
Na etapie prac w Sejmie posłowie wprowadzili poprawkę do projektu, której celem jest uszczegółowienie zasad podziału dwóch niewielkich rezerw, jakie zostały utworzone podczas prac sejmowych – jedna przeznaczona jest dla gmin, na terenie których są parki narodowe i inne obszary chronione, druga zaś dotyczy gmin uzdrowiskowych.
Ustawa ma wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem części przepisów, które mają wejść w życie 1 stycznia 2025 r. i jednego przepisu, który zacznie obowiązywać 1 stycznia 2026 r.
