W kończącym się 2020 roku życie społeczne, polityczne i kulturalne zdominowane zostało przez pandemię koronawirusa. Ciągle żyjemy w świecie pełnym obostrzeń, ale z cieniem nadziei na przyszłość – 27 grudnia w Polsce i na Podkarpaciu zaszczepione zostały pierwsze osoby przeciwko COVID-19. Jest szansa, że rozpoczęła się powolna droga do normalności. To był też rok, kiedy latem odbyły się wybory prezydenckie. Skromnie, ale z dumą obchodziliśmy 40. rocznicę powstania „Solidarności” – ruchu, który tak wiele dobrego uczynił w polskiej historii, a którego dorobek tak lekkomyślnie trwonimy w ostatnich latach. Dramatycznie wyglądała jesień na polskich ulicach. W październiku i listopadzie notowaliśmy rekordowe przyrosty zachorowań na COVID-19, z przerażeniem patrzyliśmy na gwałtowny wzrost liczby zgonów wśród Polaków, a na ulice po raz kolejny wyszły polskie kobiety. Kiedy 22 października Trybunał Konstytucyjny pod przewodnictwem Julii Przyłębskiej orzekł, że przepis zezwalający na przerwanie ciąży w przypadku wystąpienia poważnych wad płodu, jest niezgodny z konstytucją, w ramach protestu tysiące kobiet wyszło na ulice podkarpackich miast i miasteczek, przyłączając się do protestów w całej Polsce. Zdarzyły się też dobre rzeczy – rozpoczęła się budowa Podkarpackiego Centrum Nauki „Łukasiewicz”, w grudniu zaś podpisana została umowna na realizację Podmiejskiej Kolei Aglomeracyjnej, dzięki której w połowie 2023 roku w 14 minut dojedziemy z Rzeszowa do lotniska w Jasionce. No i Resoviacy po 26 latach przerwy znów grają w I lidze piłki nożnej!
POLITYKA
* 11 lipca Andrzej Duda wygrał z Rafałem Trzaskowskim w II turze wyborów prezydenckich i został na kolejnych 5 lat prezydentem RP. Na Podkarpaciu prezydent Duda uzyskał rekordowe, największe w Polsce poparcie – prawie 71 proc. głosów. Rekordowa była też frekwencja wyborcza, bo przekraczająca 66 proc. Jednak w samym Rzeszowie, stolicy województwa jego przewaga nad Rafałem Trzaskowskim była najmniejsza. Andrzej Duda zdobył 50,32 proc. (52 529 głosów), a Rafał Trzaskowski – 49,68 proc. (51 870 głosów). Obecny prezydent wygrał tu zatem 659 głosami. Sumując wszystkie głosy w kraju, na II kadencję prezydenta RP wybrany został Andrzej Duda, zdobywając 51,21 proc. głosów. Polaków.
Prezydent Andrzej Duda. Fot. Archiwum Kancelarii Prezydenta RP
* Od marca 2020 roku w dramatycznej niepewności żyje branża hotelarska i gastronomiczna zatrudniająca setki tysięcy osób. Ewa Żechowska, właścicielka bieszczadzkiej restauracji „Chata Wędrowca” nie ma złudzeń, że strach, jaki do nas zawitał, tak szybko nas nie opuści. I nie chodzi tylko o bezpieczeństwo w restauracji, gdzie na co dzień styka się z wieloma osobami z bardzo różnych regionów Polski. Niepokoi ją postępowanie wielu z nas, jakby świat na kilka miesiące zapadł w sen, a wkrótce obudził się w niezmienionej postaci. Nic bardziej mylnego, wszystko się zmieniło i nie jest wcale pewna, czy świat, jaki pamiętamy sprzed pandemii koronawirusa, znów zagości w tej branży. Wielu pozbyło się już złudzeń – doskonale wie, jak wiele czasu, nakładów finansowych i zaangażowania ludzi wymaga gastronomia, a na to może zabraknąć pieniędzy w 2021 roku.
* 40 lat temu w Gdańsku narodziła się „Solidarność” – strajki w 1980 roku zmobilizował wszystkie warstwy społeczne – robotników, lekarzy, nauczycieli, rolników. „Solidarność” stała się ruchem masowym, jakiego w skali Polski nigdy wcześniej, ani później nie było. Szacuje się, że do związku zapisało się 10 mln ludzi. W granicach obecnego województwa podkarpackiego – 462 tys. osób, a więc około 80 proc. wszystkich zatrudnionych. Powstanie „Solidarności” to też jeden z najjaśniejszych momentów polskiej historii. Unikalny twór na skalę Europy i świata. Ruch masowy i pokojowy, który doprowadził do rzeczy wydawało się niemożliwej – zmiany systemu i układu politycznego na kontynencie. Ruch potrafił łączyć, a nie dzielić i w swoich szeregach skupiał przedstawicieli różnych grup zawodowych, osoby o różnych poglądach, koncepcjach i podejściach do życia oraz świata. Jest symbolem, że czasami Polacy, gdy chcą, potrafią się zjednoczyć w imieniu wyższego celu.
* W październiku i listopadzie na polskie ulice, także w miastach i miasteczkach Podkarpacia, wyszły tysiące kobiet. Protestowały przeciwko orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego pod przewodnictwem Julii Przyłębskiej, który niejednomyślnie orzekł, że przepis zezwalający na przerwanie ciąży w przypadku wystąpienia poważnych wad płodu, jest niezgodny z konstytucją. Do końca 2020 roku wyrok nie został opublikowany, mimo iż powinno to być zrobione niezwłocznie po ogłoszeniu uzasadnienia. Najprawdopodobniej partia rządząca zaskoczona skalą protestów, na razie nie chce jeszcze bardziej eskalować konfliktu.
Fot. Archiwum VIP Biznes&Styl
* Tadeusz Ferenc, prezydent Rzeszowa oraz Marcin Warchoł, wiceminister sprawiedliwości i poseł Solidarnej Polski, podpisali pod koniec listopada umowę, na mocy której Rzeszów przekazał Ministerstwu Sprawiedliwości hektarową działkę na ulicy Zielonej na osiedlu Drabinianka. Ma tam stanąć nowy budynek Sądu Okręgowego w Rzeszowie, a gdy budowa się skończy, czyli w 2024 roku władze Rzeszowa będą mogły przejąć Zamek Lubomirskich, gdzie ma powstać centrum kulturalne. To sukces obu panów. Ferenc od lat zabiegał o przekazanie miastu Zamku Lubomirskich, Warchoł z rozmachem wkroczył do podkarpackiej polityki, zdobywając w 2019 roku mandat posła przy dużym wsparciu prezydenta Rzeszowa. Rok po wyborach, Marcin Warchoł przedwyborczą obietnicę spełnił – dla miasta droga na zamek stoi otworem.
* Na początku grudnia prezes Orlenu, Daniel Obajtek ogłosił, że państwowy koncern przejmie wydawnictwo Polska Press. Orlen ma dzięki temu zyskać dostęp do 17,4 mln czytelników 20 regionalnych dzienników, 120 tygodników oraz 500 portali internetowych. W praktyce transakcja oznacza, że państwo kupiło prywatne media regionalne, w tym kilka najważniejszych dzienników regionalnych (jak. np. "Głos Wielkopolski", "Dziennik Zachodni", "Głos Pomorza", "Gazeta Krakowska", czy "Gazeta Codzienna Nowiny" w Rzeszowie). Orlen nie ukrywa, że po przejęciu Ruchu, zakup Polska Press to kolejny krok do budowy "wsparcia sprzedaży oraz zarządzania danymi", ale również przygotowanie do jeszcze mocniejszego wejścia na rynek e-commerce. W praktyce oznacza to jednak swoistą "repolonizację" mediów prywatnych.
GOSPODARKA
* W grudniu zarząd PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. podpisał umowę na budowę Podmiejskiej Kolei Aglomeracyjnej, która ma być gotowa do września 2023. W ramach inwestycji powstanie 5 km nowej linii kolejowej do Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka, dzięki czemu na lotnisko ze stolicy Podkarpacia dojedziemy w 14 minut. Na pozostałych liniach kolejowych (na północ, południe, wschód i zachód od Rzeszowa) wybudowanych zostanie 15 przystanków – m.in. Rzeszów Północny, Kolbuszowa Górna, Sędziszów Młp. Wschód, Rzeszów Dworzysko, Rzeszów Galeria. Wybudowanych zostanie także 5 dodatkowych peronów – w Kolbuszowej, Zaczerniu, Gliniku Charzewskim i Strzyżowie – dostosowanych także dla osób niepełnosprawnych. Wartość kontraktu – prawie 300 mln zł netto.
Piłkarze Resovii Rzeszów po 26 latach przerwy znów grają w I lidze. Fot. Archiwum VIP Biznes&Styl
* Latem 2020 roku w Tajęcinie k. Rzeszowa uroczyście rozpoczęto budowę Podkarpackiego Centrum Nauki. Jego patronem ma być pochodzący z Podkarpacia wynalazca i przedsiębiorca Ignacy Łukasiewicz. W największą edukacyjną inwestycję samorząd województwa inwestuje środki własne i unijne. Koszt budowy i wyposażenia to ok. 90 mln zł. Obiekt ma być gotowy za dwa lata. Podkarpackie Centrum Nauki stanie w sercu Podkarpackiego Parku-Naukowo-Technologicznego „Aeropolis”, w otoczeniu nowoczesnych fabryk Doliny Lotniczej, naprzeciwko Międzynarodowego Portu Lotniczego „Rzeszów Jasionka” i obok Centrum Wystawienniczo-Kongresowego G2A Arena. Czterokondygnacyjny obiekt będzie liczyć 6,5 tys. m kw. powierzchni, w tym 3 tys. m kw. wystawienniczej z ponad 200 interaktywnymi eksponatami poświęconych człowiekowi, przyrodzie, lotnictwu i kosmonautyce.
* Także latem przeżywaliśmy nieprawdopodobne emocje sportowe. W stolicy Podkarpacia odbywały się derby jedne z najważniejszych w historii rzeszowskiej piłki nożnej – zwycięsko wyszła z nich drużyna Resovii, która na własnym stadionie przy ulicy Wyspiańskiego pokonała Stal Rzeszów w rzutach karnych i po 26 latach znów weszła do I ligi. – Panie prezydencie, melduję wykonanie zadania. Resovia jest w pierwszej lidze, gdzie już dawno powinien być klub z Rzeszowa – mówił Szymon Grabowski, trener pasiaków na spotkaniu drużyny z Tadeuszem Ferencem, prezydentem stolicy Podkarpacia. Szkoleniowiec ekipy znad Wisłoka w nagrodę za dobrze wykonaną pracę mógł liczyć m.in. na przedłużenie kontraktu.
* To będzie jedna z największych atrakcji turystycznych Bieszczadów. Spółka Polskie Koleje Linowe w grudniu wystartowała z budową kolei gondolowej nad zaporą wodną w Solinie. Ta ma powstać do maja 2022 roku. Trasa widokowej kolei gondolowej rozpoczyna się od stacji startowej Plasza, zlokalizowanej powyżej deptaka prowadzącego do Korony zapory w Solinie, a stacja końcowa i wieża widokowa o wysokości 56 m mają znajdować się na górze Jawor. Długość trasy kolei to 1,64 km. Najwyższa z podpór kolei ma mieć 99 m wysokości. W ciągu jednej godziny kolej będzie mogła przewieźć około 1200 pasażerów.
* Rzeszów długo czekał na lekkoatletyczny obiekt z prawdziwego zdarzenia, ale wygląda, że warto było. Hala Podkarpackiego Centrum Lekkoatletycznego przy ul. Cichej (blisko Akademików Laury i Filona) będzie należeć do najlepszych, najbardziej funkcjonalnych w Polsce. Projekt powstał w pracowni ArchiQuest Michał Jędrzejewski we współpracy z Grzegorzem Słapińskim z firmy Res-Arch. Inspiracją była analiza charakterystyki ruchu biegnącego lekkoatlety. Powierzchnia budynku to ponad 7,3 tysiąca metrów kwadratowych, wysokość – 11,75 m, szerokość – około 100 m, długość – ok. 83 m. Całkowita wartość przedsięwzięcia wynosi prawie 52 mln zł, w tym kwota dofinansowania to ponad 48 mln zł. Otwarcie i pierwsze zawody zaplanowane są na początek 2021 roku.
Kolej gondolowa nad jeziorem Solińskim. Fot. Materiały prasowe
* Tuż przed Bożym Narodzeniem Ministerstwo Infrastruktury potwierdziło ogłoszenie przetargu na zaprojektowanie i budowę dwóch kolejnych odcinków drogi ekspresowej S19: Iskrzynia – Miejsce Piastowe i Miejsce Piastowe – Dukla. Odcinki te będą miały w sumie 20,4 km długości. To oznacza, że droga ekspresowa S19, która w województwie podkarpackim będzie miała docelowo długość ok. 169 km na wszystkich odcinkach na północ od Rzeszowa jest już w trakcie budowy, a na południe wygląda to następująco: 64,4 km – w realizacji (w budowie oraz projektuj i buduj), 74,8 km – w przygotowaniu (realizacja koncepcji programowej). 30,2 km – oddane jest do ruchu (od węzła Sokołów Małopolski do węzła Rzeszów Południe). We wrześniu 2021 roku startuje budowa bardzo trudnego odcinka Rzeszów Południe – Babica. Sam rok 2020 był wyjątkowo dobry na budowach podkarpackich dróg. W styczniu cieszyliśmy się z oddania obwodnicy Sanoka, w przedostatni dzień grudnia samochody wyjechały na obwodnicę Dynowa.
KULTURA
* Ależ to była duma. „Boże Ciało” w reżyserii Jana Komasy, twórcy „Miasta’44” i „Sali samobójców”, w styczniu zostało nominowane do Oscara w kategorii Najlepszy pełnometrażowy film międzynarodowy. Powód do radości miało także Województwo Podkarpackie, które nie tylko wsparło film kwotą 330 tys. zł, ale również stało się miejscem jego realizacji. Ekipa filmowa 21 dni zdjęciowych spędziła w Jaśliskach w Beskidzie Niskim. Wioska znajdująca się na Szlaku Architektury Drewnianej stała się sceną dla uniwersalnej opowieści o poszukiwaniu dobra i przebaczenia. I choć „Boże Ciało” Oscara nie zdobyło, to Jaśliska i tak rozpoczęły swój sen o Hollywood.
* W Krośnie powstało unikalne miejsce spotkań z kulturą ludową i tradycyjną. Pięknie odremontowany budynek dawnego dworca kolejowego nosi obecnie nazwę Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej. Dawną krośnieńską wieś udało się tu nie tylko ocalić od zapomnienia, ale i zachować w żywej formie. Pomysł na Etnocentrum wziął się z obserwacji, iż w naszym regionie kultura tradycyjna zaczęła szybko zanikać. W czasie pandemii tradycyjnego tańca ludowego (poloneza, tańców korowodowych, polki haczowskiej) można było nauczyć się poprzez filmy instruktażowe zamieszczane w Internecie. Stało się bowiem tak, iż uroczyście otwarte w grudniu 2019 Etnocentrum zostało zamknięte w marcu br. Swoją działalność wznowiło dopiero w czerwcu. W międzyczasie zajęcia odbywały się przez Internet. Największą popularnością cieszyły się wówczas kursy kulinarne (w okresie braku drożdży na półkach sklepowych, Etnocentrum proponowało pieczenie chleba na bazie sody) i zajęcia z rękodzieła.
Marta Kraus, szefowa Podkarpackiej Komisji Filmowej w Jaśliskach. Fot. Tadeusz Pożniak
* Gdy pod koniec 2019 roku „Boże Ciało”, nakręcone w Jaśliskach na Podkarpaciu, rozpoczynało triumfalną projekcję w kinach i walczyło o statuetkę Oscara, w trakcie przedpremierowego pokazu w rzeszowskim kinie „Zorza”, pojawił się głos z sali, że to dopiero początek filmowych aspiracji Jaślisk – nikt nie potraktował tego poważnie. I choć wiosną 2020 roku coraz głośniej mówiło się o festiwalu filmowym w Jaśliskach, koronawirus przeorał naszą rzeczywistość i zdawało się, że sława Jaślisk zgasła, zanim na dobre się rozpoczęła. Nic z tych rzeczy – nadszedł sierpień i w najsłynniejszej miejscówce filmowej na Podkarpaciu, wystartował pierwszy w regionie Podkarpacki Szlak Filmowy. Dzięki temu od kilku miesięcy turyści wędrują po miejscach znanych z „Wina truskawkowego”, a pod barem „Czeremcha” trwają niekończące się dyskusje. Organizatorami Podkarpackiego Szlaku Filmowego w Jaśliskach są: Podkarpacka Komisja Filmowa, Wojewódzki Dom Kultury w Rzeszowie, Województwo Podkarpackie, Gmina Jaśliska, Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa w Jaśliskach oraz Stowarzyszenie “W Krainie Źródeł”.
* Mijające miesiące były bardzo trudne, wręcz dramatyczne dla kin i teatrów, które przez większą cześć roku były zamknięte. W czasie pandemii tylko kilka razy na scenie Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie stanęli aktorzy, a widzowie w maseczkach, oddzieleni od siebie, ale znów w magicznej przestrzeni, gdzie najważniejsze są emocje aktor – widz. Na dużej scenie odbyła się tylko jedna premiera „Iwony, księżniczki Burgunda” Witolda Gombrowicza w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza. Po raz pierwszy rozdane zostały też „Wandy” 2020, o których w internetowym plebiscycie zdecydowali widzowie teatru i to oni nagrodzili Ulubioną Aktorkę, Ulubionego Aktora oraz Ulubiony Spektakl. I… Ulubioną Aktorką została Mariola Łabno-Flaumenhaft, Ulubionym Aktorem Michał Chołka, zaś Ulubionym Spektaklem okazały się „Szalone nożyczki” w reżyserii Marcina Sławińskiego.
* 1 Listopada, zmarł jeden z najwybitniejszych współczesnych polskich poetów, Janusz Szuber. Na stałe zawiązany z Sanokiem, skąd pochodził i gdzie jego mieszkanie, w bliskim sąsiedztwie pomnika Zdzisława Beksińskiego, skierowane było w kierunku Sanu i Gór Słonnych, które ukochał w sposób szczególny. Dokładnie rok temu uhonorowany Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – jednym z najbardziej prestiżowych wyróżnień dla artystów w Polsce, przyznawanym za szczególny wkład w rozwój, upowszechnianie i ochronę polskiej kultury. Szuber, obok Zbigniewa Herberta, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej i Stanisława Barańczaka, od dawna wymieniany był wśród najwybitniejszych polskich poetów współczesnych. Jego świat zogniskowany wokół centrum – miejsca zamieszkania przy sanockim rynku, skąd widok na przeszłość, kościoły, San, zamek, ale i nieco dalej, na szpital – ujarzmiony w słowa zachwyca, choć trudno nazwać go idyllicznym.
Bizantyjska gemma. Fot. Archiwum VIP Biznes&Styl
* Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej ma 110 lat. 10 kwietnia 1910 r. w skromnych pomieszczeniach kamienicy przy ul. Fredry 5 otwarta została pierwsza ekspozycja. Złożyły się na nią zbiory dwóch braci: architekta Kazimierza i prawnika Tadeusza Osińskich oraz liczne dary miejscowej społeczności, skupionej w Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Po stu dziesięciu latach w nowym gmachu muzealnym możemy obejrzeć ponad trzysta eksponatów uzyskanych w latach 1909 – 1925. Koncepcję wystawy przygotowała jej kuratorka Dorota Zahel; autorem aranżacji plastycznej jest Łukasz Sarnat. Wystawę przygotował zespół pracowników z działów: sztuki, rzemiosła, etnografii, historii, archeologii i przyrody, pracowni konserwatorskiej oraz działów edukacji, promocji i wystaw. Do zobaczenia m.in. bizantyjska gemma i egipski skarabeusz.
