By powdychać bogatą w jod solankę, nie trzeba jechać do odległego Ciechocinka. Wystarczy wybrać się do odległej od Rzeszowa o ok. 20 km Sołonki w gminie Lubenia, by zaordynować sobie solankową inhalację, korzystną na drogi oddechowe i niedobór jodu w organizmie.
Źródło słonej wody w Sołonce, jak możemy przeczytać na tablicy informacyjnej sygnowanej przez Aleksandra Bielendę i Urząd Gminy Lubenia, to pozostałość okresu mioceńskiego (23 mln – 5 mln lat temu), kiedy tereny dzisiejszego Podkarpacia były pokryte ciepłym morzem. Solanka w Sołonce jest częścią tzw. solanek podkarpackich występujących wzdłuż Pogórza Karpackiego w pasie solanek sanocko-przemyskich w zachodniej części żup ruskich.
Historia solanki w Sołonce
Źródło solanki było na pewno eksploatowane w tej miejscowości w XVI i XVII wieku, kiedy to warzono tu sól na dużą skalę. W 1596 r. powstała znajdująca się tu studnia solankowa, o głębokości 26 m, ocembrowana drewnem sosnowym. Do dziś przetrwały także, i to w bardzo dobrym stanie, urządzenia wydobywcze wraz z walcem wciągającym i licznymi fragmentami drewnianej obudowy studni, które można obejrzeć w Muzeum Regionalnym w Sołonce (są to jedyne tego typu obiekty zachowane na Podkarpaciu).
Na przełomie XVI i XVII wieku Sołonka była własnością rodu Ligęzów z Rzeszowa. Warzoną tu sól sprzedawano wówczas na rynku w Rzeszowie, gdzie Ligęzowie utworzyli w tym celu stoły solne. Jednak już w XVII wieku – nie wiadomo dokładnie, kiedy i dlaczego – zaniechano eksploatacji źródła na skalę przemysłową. Wiadomo, że studnia została zasypana, a z czasem zapomniana. Przez lata zarosła i pokryła się grubą warstwą ziemi i kamienia.
Od połowy XVII wieku miejscowa ludność czerpała solankę z naturalnego zagłębienia terenu i wykorzystywała ją na własne potrzeby.
W 1999 r., dzięki mieszkance Sołonki Zofii Babiarz, właścicielce działki, na której znajdowało się źródło solanki, odnaleziono je ponownie. Dwa lata później działka stała się własnością Gminy Lubenia. Odkopano i oczyszczono cembrowinę na głębokość 26 m oraz wykonano prace porządkowe wokół studni. W ich trakcie zauważono, że solanka nie wypływa z dna studni, ale ze ściany bocznej i spływa w dół napełniając cembrowinę. Dno studni było wyłożone deskami, co sugerowało, że cembrowina spełniała funkcję zbiornika na solankę. Uznano zatem, że dalsze pogłębianie studni nie ma uzasadnienia.
W latach 2009-2010 powstała w tym miejscu kaskada solna o charakterze zdrojowym, jako że występujący w solance jod ma właściwości zdrowotne – jest bezcenny zwłaszcza w przypadku chorób dróg oddechowych. Budowa kaskady została sfinansowana z funduszy Urzędu Gminy Lubenia oraz Unii Europejskiej (w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013).
Atrakcja turystyczna i rekreacyjna
Kaskada solna stała się jedną z atrakcji turystycznych i rekreacyjnych gminy i regionu. Zwłaszcza w weekendy odwiedza to miejsce wiele osób, w tym sporo rodzin z małymi dziećmi. Chodząc wzdłuż kaskady można wdychać bogatą w jod solankę, można też ją nabrać do butelek, choć – jak przestrzega Państwowy Zakład Higieny w swej opinii z 2002 r., zawieszonej przy kaskadzie – znaczna zawartość chlorku sodowego i jodków w solance powoduje, że nie bardzo nadaje się ona do picia, a przynajmniej do picia bez ograniczeń.
Źródło solanki jest udostępniane codziennie w godz. od 10 do 21. Jest to znakomite miejsce rekreacyjne: przyjeżdżający tutaj mają do dyspozycji – oczywiście oprócz kaskady – dwa niewielkie parkingi; fontannę; urządzenia do zabawy dla dzieci; wiatę ze stołami i ławkami, pod którą można się schronić, posiedzieć, rozłożyć jedzenie; studnię z wodą zdatną do picia; WC. W pobliżu jest bar małej gastronomii „Źródełko”. Wokół – las i spokój. Wstęp jest bezpłatny.
Do Sołonki można dojechać albo od strony Tyczyna i Budziwoja, albo od Babicy – przez Lubenię i Straszydle. Na miejscu droga do źródła solanki jest dobrze oznaczona.
Muzeum Regionalne w tej miejscowości jest czynne w niedziele w godz. od 11 do 17 (w sezonie letnim od 11 do 18). W ciągu tygodnia muzeum można zwiedzać po wcześniejszym uzgodnieniu tego z jego opiekunami pod nr tel. 782 442 888. Wśród stałych ekspozycji urządzenia służące przed laty do wydobywania solanki.
