To była największa operacja przeciwko podziemiu niepodległościowemu i antykomunistycznemu przeprowadzona po zakończeniu II wojny światowej – zatrzymano 7 tysięcy osób. Po 600 polskich jeńcach ślad zaginął, a rodziny, które ich szukały, szykanowano. Dlatego obława augustowska, do której doszło na Suwalszczyźnie w lipcu 1945 roku, nazywana jest także małym Katyniem. Do tych wydarzeń wraca spektakl „Obława” w reżyserii Jana Nowary, przygotowany przez białostocki Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki. 1 marca będzie można zobaczyć go w Rzeszowie. Tego samego dnia wypada Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych i w foyer Teatru Siemaszkowej zostanie również pokazana wystawa pt. „Żołnierze Niezłomni. Antykomunistyczne podziemie na Rzeszowszczyźnie po 1944 roku” przygotowana przez rzeszowski IPN.
Spektakl „Obława” wystawiony zostanie na Dużej Scenie Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, 1 marca, o godz. 17.00. Tego dnia zaplanowano uroczyste obchody pod Pomnikiem Żołnierzy Wyklętych przy al. płk. Łukasza Cieplińskiego w Rzeszowie. O godz. 13.30 poprzedzi je msza święta w kościele farnym pw. św. Wojciecha i Stanisława, po której uczestnicy przejdą pod Pomnik, gdzie o godz. 14.40 odbędzie się m.in. Apel Pamięci, oddana zostanie salwa honorowa i odegrana Pieśń Reprezentacyjna Wojska Polskiego. Po zakończeniu uroczystości Teatr, Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego i Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie zapraszają na spektakl w wykonaniu artystów Teatru Dramatycznego im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku w reżyserii Jana Nowary.
„Obława” to artystyczna próba zmierzenia się z tragedią ludobójstwa dokonanego na żołnierzach podziemia niepodległościowego oraz ludności cywilnej Suwalszczyzny w lipcu 1945 roku, tuż po odbiciu tych terenów przez Armię Czerwoną z rąk III Rzeszy. Zatrzymania przeprowadzili żołnierze sowieckiego Kontrwywiadu Wojskowego „Smiersz” III Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej, przy współudziale funkcjonariuszy polskich organów Bezpieczeństwa Publicznego, MO oraz żołnierzy I Armii Wojska Polskiego. Aresztowano 7 tysięcy osób – Polaków, ale również Litwinów. Zatrzymanych zaangażowanych w litewski ruch niepodległościowy przekazano enkawudzistom Litewskiej Republiki Radzieckiej, a około 600 osób narodowości polskiej wywieziono w nieznanym kierunku i ślad po nich zaginął. Historycy do dziś szukają miejsca ukrycia zwłok.
Jak można przeczytać na stronie dzieje.pl: „Białostocki oddział Instytutu Pamięci Narodowej od kilku lat prowadzi śledztwo w sprawie obławy. Dotyczy ono zbrodni komunistycznej przeciwko ludzkości. Przyjęto w nim, że w lipcu 1945 r., w nieustalonym dotychczas miejscu zginęło ok. 600 osób zatrzymanych w powiatach: augustowskim, suwalskim i sokólskim. Aresztowania prowadzono również po zakończeniu obławy”. Po 1945 roku rodziny, które zbyt intensywnie poszukiwały zaginionych, represjonowano, podobnie jak w przypadku Katynia. W ramach śledztwa, które obecnie prowadzi IPN, biegli z zakresu kartografii, analizując powojenne zdjęcia lotnicze, wskazali ponad 60 miejsc na terytorium Białorusi (większość w okolicach miejscowości Kalety), które mogą być potencjalnie jamami grobowymi.
Na razie Białoruś odmówiła pomocy prawnej w tej sprawie. Po stronie polskiej nie wytypowano możliwego miejsca pochówku. Być może istotne w tej sprawie jest to, że w 1945 r. dokonano niewielkiej korekty nowej granicy pomiędzy PRL i ZSRS – do Białorusi włączono pas o szerokości zaledwie 100 metrów i długości około 2 kilometrów. Zdaniem biegłych jest to miejsce ukrycia szczątków ofiar obławy augustowskiej.
Jan Nowara i Jagoda Skowron stworzyli scenariusz „Obławy” na podstawie dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej, listów i meldunków. Prócz materiałów źródłowych sięgnęli także po „Dziady” Adama Mickiewicza oraz poezje Zbigniewa Herberta i Tadeusza Różewicza. Spektakl „Obława” opowiada o zdarzeniach, które wydarzyły się w odległym regionie Polski, porusza jednak temat uniwersalny – nieukojonego żalu i tęsknoty, które stały się doświadczeniem wielu Polaków. W przedstawieniu pojawia się także odwołanie do postaci ważnych dla Rzeszowa – w tekście wykorzystano grypsy z celi śmierci podpułkownika piechoty Wojska Polskiego, Łukasza Cieplińskiego, walczącego z nazistowskim okupantem na terenie powiatu rzeszowskiego i sąsiednich w latach 1940–1944.
Towarzysząca spektaklowi wystawa prezentuje zaś struktury Zrzeszenia WiN, które powstały na bazie rozwiązanej Armii Krajowej oraz struktury Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW). Wyeksponowane zostały na niej sylwetki członków IV Zarządu Głównego WiN (których przedstawia również rzeszowski Pomnik Żołnierzy Wyklętych), jak również działaczy terenowych Zrzeszenia. Ponadto, wystawa prezentuje fotografie oddziałów NZW: Józefa Zadzierskiego „Wołyniaka”, Adama Kusza „Garbatego”, Stanisława Pelczara „Majki”, które zostały udostępnione przez muzea, archiwa, stowarzyszenia kombatanckie i osoby prywatne. Fotografie współczesne przedstawiają nekropolie, miejsca straceń działaczy niepodległościowych oraz poświęcone im tablice pamiątkowe. Autorami wystawy są dr Mirosław Surdej, dr hab. Krzysztof Kaczmarski i dr hab. Mariusz Krzysztofiński.
2 marca o godz. 11:00 spektakl oraz wystawę obejrzą uczniowie szkół średnich z całego Podkarpacia.
Bilety na pokaz 1 marca w cenach 35 (bilet normalny) i 25 zł (bilet ulgowy) można nabyć osobiście w Kasach Teatru lub przez stronę internetową.
„Obława”
Reżyseria: Jan Nowara
Scenariusz: Jagoda Skowron, Jan Nowara
Scenografia i wizualizacje: Marek Mikulski
Kostiumy: Maciej Mikulski
Muzyka: Adam Białous
Przygotowanie wokalne i współpraca muzyczna: Piotr Szekowski
Choreografia: Tomasz Dajewski
Obsada: Danuta Bach, Jolanta Borowska, Krystyna Kacprowicz-Sokołowska, Urszula Szmidt, Ewa Palińska, Katarzyna Siergiej, Jolanta Skorochodzka, Bernard Bania, Marek Cichucki, Patryk Ołdziejewski, Marek Tyszkiewicz, Agnieszka Możejko-Szekowska, Piotr Szekowski, Sławomir Popławski, Mateusz Sacharzewski, Franciszek Utko, Adam Białous, Adam Galimski, Piotr Chociej, Adam Radziszewski
Czas trwania: 100 min.
