Jednych ten spektakl oburza, w innych budzi najbardziej intymne i skrywane emocje. Nie może być inaczej, kiedy mowa o relacji między matką a córką – najgłębszym, a zarazem najtrudniejszym wśród międzyludzkich związków. „Matecznik”, spektakl napisany przez Monikę Siarę-Bramorę i wyreżyserowany przez Anetę Adamską-Szukałę, Teatr Przedmieście wystawi w najbliższą niedzielę, 10 kwietnia. Po nim spotkanie z autorkami i okazja do rozmów o kulturowych wzorcach i odnajdywaniu siebie w matczynym świecie pełnym miłości, wymagań i wyrzutów sumienia.
Teatr Przedmieście od wielu lat tak wrażliwie opowiadający o doświadczaniu siebie w rodzinie, w historii przodków i poprzez miejsce pochodzenia, dotarł wreszcie do tematu najbardziej delikatnego i trudnego. Relacje matek i córek, będąc mieszanką miłości, ale często także pretensji bądź żalu, należą bowiem do najbardziej skomplikowanych kobiecych związków. Wymykają się jednoznacznym opisom, a jednocześnie w świecie kultury, w którym wciąż obowiązuje wzorzec pełnej poświęcenia matki Polki i bezgranicznie wdzięcznej córki, są bardzie narażone na niezrozumienie i kontrowersje niż wojenne dramaty, małżeńskie zdrady i alkoholowa przemoc. O tym, że nie są jednak doświadczeniem nielicznych, a – wręcz przeciwnie – większości kobiet, świadczą statystyki (ponad 57% kobiet ocenia swoją relację z matką jako fatalną, słabą lub średnią), a także doskonale rozumiejący się duet twórczyń spektaklu „Matecznik” – reżyserka Aneta Adamska-Szukała i autorka sztuki Monika Siara-Bramora.
Aneta Adamska-Szukała, twórczyni niezależnego Teatru Przedmieście, rzadko sięga po teksty młodych autorów. Najczęściej sama pisze scenariusze lub inspiruje się dziełami uznanych klasyków – Williama Szekspira, Wiesława Myśliwskiego, Tomasza Manna. Współpraca z Moniką Siarą-Bramorą nie jest jednak przypadkowa – to z jednej strony poszerzenie teatralnych doświadczeń o nową wrażliwość, a z drugiej przeświadczenie o przeznaczeniu, jakie towarzyszy naszym spotkaniom z innymi ludźmi. Autorka sztuki „Matecznik”, jakkolwiek odmienny i niepowtarzalny prezentuje artystyczny język, nosi też w sobie „gen” Teatru Przedmieście. Jest wychowanką Pawła Sroki z Jarosławia, aktora Teatru Przedmieście, który przygotowywał ją jeszcze jako nastolatkę do wielu aktorskich konkursów. Za jego też sprawą zetknęła się ze sceną stworzoną przez Anetę Adamską i zawarła przyjaźń, która przetrwała czas jej studiów teatrologicznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ich artystyczne spotkanie wydawało się nieuniknione. Monika Siara-Bramora w 2018 roku została finalistką prestiżowego konkursu Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej za sztukę „Widok z mojego balkonu”, a w 2021 roku z dramatem „Miss o zapachu dymu” znalazła się w półfinale tego konkursu. Zrealizowany na podstawie jej „Widoku” spektakl otrzymał nagrodę podczas 3. edycji festiwalu Teatroteka Fest oraz na międzynarodowym festiwalu World Fest Houston.
Tekst sztuki „Matecznik” Aneta Adamska-Szukała potraktował równie twórczo, jak wiele innych przed nim – dopisując parę kwestii i osobistych wątków, które są nieodłączną częścią spektakli Teatru Przedmieście. Język Moniki przefiltrowany został przez jej wrażliwość. Efektem jest spektakl, w którym powaga, a czasem skarga, miesza się z groteską i ciepłym humorem. Waga tematu, jakim jest relacja matki i córki, okazuje się zaś do uniesienia i opowiedzenia z dystansem. Na owej relacji najbardziej ciąży fakt, że dziewczynki postrzegane jako przyszłe matki, strażniczki domu i rodziny, poddawane są często większej presji niż synowie. Dla wielu wzorem poświęcenia i wzorem do naśladowania jest własna matka, która wraz z dojrzewaniem jawi się jako coraz bardziej wymagająca i nadopiekuńcza – narzuca swoje zdanie, kontroluje każdy krok córki i okazuje brak zaufania. Wrażliwe na język emocji kobiety czują się przez to krytykowane i oceniane. Pouczanie, odbierane jako brak zrozumienia i akceptacji, staje się ciężarem, który uniemożliwia pełną radość z rzeczy, które wykonało się nie po myśli matki. To obciążenie może trwać całe życie, dlatego największym wyzwaniem dorosłych już córek jest pozbycie się tej zależności i zbudowanie relacji z matką na nowo. Ułatwia to własne macierzyństwo i spojrzenie na przeszłość z dystansem oraz ze świadomością, jak trudna jest rola matki w ogóle i że samemu jest się nosicielem tego wzorca, który dla dziecka może być tak nieznośny.
– Moja mama każdą wizytę u mnie rozpoczynała od prania firanek. Dla niej nigdy nie miałam ich dość czystych i wyprasowanych – wspomina Córka-Matka, którą na scenie gra Aneta Adamska-Szukała. – Ostatnio zajrzałam do mieszkania, gdzie syn urządził imprezę. Bałagan mną wstrząsnął tak, że w złości zerwałam z okna firanki i wzorem mojej matki poniosłam ulicą do prania.
Na znajomych, bo jakby wziętych z własnych doświadczeń scenach publiczność łapie się tu nie raz. Obrazki z życia przeplatają się z myślami, które dotąd skryte ze strachu, by nie zabrzmiały „niewdzięcznością”, wreszcie zostały wyartykułowane. W „Mateczniku” dialogują dwie Matki-Córki – obok Anety równorzędną rolę gra Iwona Błądzińska z kapitalnym monologiem o niespełnieniu pokładanych w Córce oczekiwań. Tło tego damskiego duetu na scenie budują również kobiety – trzy młode adeptki sztuki aktorskiej, wychowanki Teatru Przedmieście: Julia Gamblin, Oliwia Piątek, Kinga Szuberla. Tworzą one chór Córek – nieodzowny w scenach muzycznych, których w tym spektaklu nie brakuje, a do których muzykę napisał Maciej Szukała. Dzięki dziewczynom z chóru, autorce sztuki, jak i odtwórczyniom głównych ról w jednym miejscu spotykają się różne pokolenia kobiet. Mimo różnic nieodłącznie powiązane tym głębokim doświadczeniem, jakim jest bycie Córką, bycie Matką. Ich spotkanie ma oczyszczająca moc – jakby po pozbyciu się tego, co boli, można się było wreszcie bez żalu przytulić. Tylko… czy matki się nie obrażą?
Premiera „Matecznika” odbyła się 15 stycznia 2022, a będzie go można zobaczyć już w najbliższą niedzielę, 10 kwietnia o godz. 19 na scenie Teatru Przedmieście przy ul. Reformackiej 4. Po spektaklu Teatr zaprasza na spotkanie z Moniką Siarą – Bramorą – autorką sztuki. Bilety w cenie 40 zł można rezerwować pod numerem tel. 667 714 730.
Spektakl „Matecznik” bierze udział w 28. Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.
