– Mówiąc o dostępności muzeów i instytucji kultury, często myślimy o podjazdach, windach, czy dostatecznie szerokich wejściach, i to oczywiście jest fundament, ale dostępność to coś znacznie więcej. To świadomość, że odbiorcami muzeów są osoby w różnym wieku, z różnymi możliwościami fizycznymi i o bardzo rożnych potrzebach – tłumaczyła Edyta Kucaba – Łyszczek – kustosz, pełnomocnik ds. dostępności w Muzeum-Zamku w Łańcucie.
Trzeba też pamiętać, że w obiektach zabytkowych nie da się usunąć wszystkich barier, zwłaszcza architektonicznych, jednak te placówki mają nie tylko obowiązek, ale i możliwość niwelowania barier oraz umożliwiania maksymalnego dostępu do posiadanych zbiorów oraz zasobów dziedzictwa narodowego.
– W moim poczuciu, dostępność to przede wszystkim postawa. To życzliwość i otwartość na odbiorcę oraz gotowość zauważenia jego potrzeb – dodała Edyta Kucaba – Łyszczek. – To fundament równości i szacunku wzajemnego. Kultura jest dobrem wspólnym i naszym zadaniem jako instytucji i pracowników jest sprawić, by każdy mógł z niej korzystać.
W ramach projektu „Dostępne miejsca dla wszystkich” gogle VR oraz filmy 360° trafiły do Muzeum-Zamku w Łańcucie oraz Ośrodka Garncarskiego w Medyni Głogowskiej. Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej otrzymało Tour Guide, czyli zestawy dla osób niedosłyszących.
– Dostępności na co dzień się nie dostrzega, ale ważne, że są ludzie i programy, które pomagają, by ją zobaczyć. Uczestnicy tego projektu mają wrażliwość, by zauważać i odczytywać potrzeby osób z ograniczeniami, za co dziękuję – mówił Mariusz Bednarz, prezes Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. – W Agencji dostępność jest dla nas ważna, ale też w międzynarodowych projektach pojawia się coraz częściej i chcemy z tego korzystać. To nasz obowiązek, by osoby ze szczególnymi potrzebami mogły uczestniczyć w życiu całego społeczeństwa – wtedy będzie prawdziwa równość.
Dzięki goglom VR i filmowi 360°, wspaniałe, przedwojenne łaźnie, dotychczas dostępne tylko dla tych osób, które były w stanie zejść po stromych, drewnianych schodach do zamkowych piwnic, są na wyciągnięcie ręki dla wszystkich. Technologia filmu 360° daje wrażenie, że jesteśmy wewnątrz pomieszczenia i niejako dotykamy przedmiotów, stajemy się częścią tej przestrzeni. Obecnie to jedyne miejsce w łańcuckim zamku niedostępne dla osób z niepełnosprawnościami. Wszędzie indziej muzeum jest dobrze przygotowane na odwiedziny osób z różnymi potrzebami. Schody do łaźni są na tyle strome, że niemożliwe jest wykorzystanie tam schodołazów, ale w przyszłości możliwe będzie korzystanie z windy. W zamku jest historyczny szyb windy z XIX wieku, który już wtedy łączył wszystkie kondygnacje rezydencji. Muzeum nie ma jednak dość pieniędzy, by znów użytkować zabytkowy szyb, w którym konieczne jest zainstalowanie nowej windy w historycznym stylu. Wirtualne łaźnie są więc obecnie „salomonowym rozwiązaniem” pozwalającym na dostępność tego miejsca jak największej liczby osób.
– W muzeum łączymy nowoczesność z ochroną dziedzictwa. Historia i piękno tego miejsca mają być dostępne dla wszystkich. Gogle i filmy 360° to narzędzia działające tu i teraz, które można wdrożyć w przypadku każdej niedostępnej ekspozycji i które mogą być początkiem większej zmiany wspierającej niezależność podróżowania i niezależność doświadczenia dla wszystkich gości, którzy odwiedzają muzeum – zapewniała Edyta Kucaba – Łyszczek.
– Ten projekt pozwolił nam jeszcze lepiej wyeksponować i rozpropagować Galerię Władysławy Prucnal, najważniejszego elementu Ośrodka Medynia, jednego z najbardziej niezwykłych miejsc na mapie dziedzictwa niematerialnego w Polsce, gdzie w 4 izbach jest prawie 1000 rzeźb ceramicznych – opowiadała Małgorzata Wisz, dyrektorka Ośrodka Garncarskiego w Medyni Głogowskiej. – Dzięki goglom VR mamy możliwość zanurzenia się w tym miejscu, a to nieporównywalne doświadczenie z oglądaniem zdjęć, czy tradycyjnych filmów.
W ramach projektu w Ośrodka Medynia powstały trzy filmy: poświęcony Galerii, dokumentujący tradycyjne wypalanie naczyń ceramicznych oraz ilustrujący toczenie ceramiki na tradycyjnym kole garncarskim poruszanym nogą. W filmach wystąpili lokalni mistrzowie garncarstwa: Stefan Głowiak, Andrzej Plizga i wspaniała artystka, 90-letnia Władysława Prucnal, która zaczytana siedzi na swoim przeszklonym ganku.
Jak przyznał Kamil Ulma, specjalista ds. koordynacji i promocji ruchu turystycznego Muzeum Polaków Ratujących Żydów w czasie II wojny światowej im. Rodziny Ulmów, w Markowej dostępność jest nieustannie rozwijana, zgodnie z zasadą, że dziedzictwo historyczne powinno być dostępne dla każdego.
– Systemy słuchowe, które otrzymaliśmy, na pewno w tym pomogą – dodał Ulma.
Projekt CE-Spaces4All – „Dostępne miejsca dla wszystkich – Poprawa dostępności w turystyce dla osób z niepełnosprawnościami w Europie Środkowej” rozpoczął się w 2023 roku, zakończy w 2026 roku, obejmuje trzy regiony: Słowenia-Chorwacja-Węgry, Austria-Czechy oraz Polska i kosztuje 2,5 mln euro.
Fotografie Kamil Uchman/RARR S.A.
