W ostatnim roku pożegnaliśmy wiele osób zasłużonych i związanych z Podkarpaciem. Przypominamy sylwetki kilku postaci ważnych dla regionu.
W listopadzie 2016 r. zmarł 93-letni Stanisław Szpunar, więzień pierwszego transportu do Auschwitz. W pierwszej połowie 2017 roku odszedł wybitny politolog Zbigniew Brzeziński, który przez kilka lat wychowywał się na Podkarpaciu; latem zmarł pochodzący spod Brzozowa prof. Marian Konieczny, autor pomnika Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie. W drugiej połowie 2017 roku pożegnaliśmy wielu zasłużonych działaczy opozycji w PRL. Odszedł 78-letni Józef Konkel, uczestnik strajków chłopskich w 1980 r., a także znacznie młodsi od niego – Zbigniew Nawrocki, były dyrektor oddziału IPN w Rzeszowie oraz Wiesław Myśliwiec, niegdyś przewodniczący Ruchu Społecznego AWS w Rzeszowie.
Józef Konkel
W tym roku odeszło wielu zasłużonych działaczy „Solidarności”. Latem tłum pożegnał na cmentarzu Pobitno w Rzeszowie zmarłego 9 sierpnia Józefa Konkela. Urodził się w 1938 r. w Sierakowicach. W latach 60. i 70. pracował kolejno w Zakładzie Energetycznym w Rzeszowie, Przedsiębiorstwie Transportowym Budownictwa Transbud, Zakładzie Przemysłu Terenowego. Z tego ostatniego miejsca pracy został zwolniony za organizację strajku. Do NSZZ „Solidarność” należał od września 1980 r., najpierw jako członek Komitetu Założycielskiego, a następnie wiceprzewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Przedsiębiorstwie Instalacji Przemysłowych „Instal”, gdzie wtedy pracował. Był także członkiem Zarządu Regionu Rzeszowskiego NSZZ „Solidarność”.
Wziął udział w strajku chłopskim, który zakończył się podpisaniem porozumień rzeszowsko-ustrzyckich. Za tę działalność w stanie wojennym internowano go. Kilka miesięcy przebywał w Ośrodku Odosobnienia w Załężu. Zaraz po zwolnieniu, w kwietniu 1982 r., wszedł w skład Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Rzeszów oraz pełnił funkcję przewodniczącego Tymczasowej Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w PIP „Instal”.
Służba Bezpieczeństwa wielokrotnie go zatrzymywała i przesłuchiwała. Mimo to do 1989 r. kolportował opozycyjne wydawnictwa, wychodzące ze zorganizowanej przez niego nielegalnej drukarni. Prowadził tę działalność do 1989 r. Zanim nastąpił schyłek PRL-u, w 1988 r. zainicjował powstanie Komitetu Organizacyjnego NSZZ „Solidarność” w PIP „Instal”. Wszedł do Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Rzeszowie i pełnił funkcję członka Zarządu i Prezydium Zarządu Regionu Rzeszowskiego NSZZ „Solidarność”, prezesa Stowarzyszenia Osób Represjonowanych w Stanie Wojennym Województwa Podkarpackiego oraz radnego Miasta Rzeszowa. Był współorganizatorem i członkiem Grupy Ujawnić Prawdę w Rzeszowie. W latach 1998–2002 radny Miasta Rzeszów.
Za działalność opozycyjną otrzymał wiele odznaczeń. Ostatniego nie zdążył odebrać. Prezydenta Polski 2 sierpnia br. uhonorował go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w upowszechnianiu wiedzy o najnowszej historii Polski.
Zbigniew Nawrocki
1 lipca zmarł nagle, w wieku 58 lat, Zbigniew Nawrocki, historyk, doktor nauk humanistycznych, wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu, były dyrektor Archiwum IPN w Warszawie i były dyrektor rzeszowskiego oddziału IPN, działacz opozycyjny w PRL.
Był absolwentem historii w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie. W działalność opozycyjną zaangażował się na studiach. Od 1981 r. należał do Niezależnego Zrzeszenia Studentów i był członkiem Komitetu Strajkowego w WSP. W 1998 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był autorem bądź współautorem ponad 40 publikacji naukowych, w tym 4 książek. Pełnił funkcję sekretarza redakcji pisma naukowego „Studia Rzeszowskie” oraz zainicjował powstanie i był pierwszym redaktorem naczelnym tomów 1-9 periodyku „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”.
Dyrektorem oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie został w 2000 r. W 2006 r. Janusz Kurtyka powołał go na szefa Archiwum IPN w Warszawie. Pracował tam do 2010 r., a później został dyrektorem Centralnego Ośrodka Szkoleniowego Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zbigniew Nawrocki prywatnie był mężem Ewy Leniart, wojewody podkarpackiego.
Wiesław Myśliwiec
24 września odszedł Wiesław Myśliwiec. Zasłużony działacz Solidarności, były radny Rzeszowa i wieloletni pracownik Urzędu Marszałkowskiego zginął tragiczną śmiercią na Cyprze, gdzie spędzał urlop. Miał 54 lata.
Pochodził z Rzeszowa i był absolwentem Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Od 1982 r. zaangażował się w działalność Solidarności Walczącej Oddział Rzeszów oraz Niezależnego Zrzeszenia Studentów Politechniki Rzeszowskiej i Dolnośląskiej SW. Organizował punkty kolportażowe, pracując jednocześnie jako kolporter i drukarz prasy niezależnej. W 1985 r. został aresztowany i skazany na 1,5 roku więzienia (bezwzględnego), z którego został zwolniony wiosną 1986 r.
Od 1989 działał jako członek Komitetu Obywatelskiego w Rzeszowie, zasiadając do 1990 w Prezydium KO. Po wyborach 4 czerwca 1989 r. był odpowiedzialny za dystrybucję i kolportaż prasy niezależnej w regionie rzeszowskim. Został też przewodniczącym reaktywowanego w 1989 r. NZS na UMCS Filia w Rzeszowie.
W latach 1990-1992 pełnił funkcję radnego Miasta Rzeszów z listy KO, a w latach 1997-2001 przewodniczącego Ruchu Społecznego AWS w Rzeszowie i członka Zarządu Wojewódzkiego. W latach dziewięćdziesiątych był szefem rzeszowskiego oddziału Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej. Od 2006 r. należał do Grupy Ujawnić Prawdę w Rzeszowie, która stworzyła listę tajnych współpracowników, funkcjonariuszy SB, członków PZPR, sędziów i prokuratorów, zwalczających opozycję na Podkarpaciu. Działał także w Stowarzyszenia Osób Represjonowanych w Stanie Wojennym.
W ostatnim czasie piastował stanowisko kierownika w oddziale wspierania rozwoju gospodarczego, departamentu Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego.
Zbigniew Brzeziński
27 maja 2017 roku zmarł Zbigniew Brzeziński, wybitny i wpływowy politolog, były szef Rady Bezpieczeństwa Narodowego w ekipie prezydenta Jimmy’ego Cartera (1977 – 1981). Urodził się w 1928 r. w Warszawie, zaś w latach 1935-1938 mieszkał i uczęszczał do szkoły powszechnej w Przemyślu. W Przemyślu mieszkali jego dziadkowie, zaś dziadek Kazimierz Brzeziński był znanym w Przemyślu sędzią i społecznikiem. W 1938 roku wyjechał z rodzicami do Montrealu.
W 1990 Rada Miejska w Przemyślu nadała prof. Zbigniewowi Brzezińskiemu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Przemyśla. Profesor wspierał utalentowaną przemyską młodzież. Był fundatorem nagrody swojego imienia przyznawanej co roku dwóm uczniom II Liceum Ogólnokształcącego w Przemyślu kończącym szkołę z największymi osiągnięciami w nauce oraz wyróżniającym się w pracy na rzecz środowiska szkolnego.
Brzeziński studiował ekonomię i politologię na uniwersytecie McGill w Montrealu. W 1953 roku obronił doktorat z zakresu nauk politycznych na Harvardzie. Pracował tu do 1960 roku. W 1958 roku, dwadzieścia lat po emigracji z Polski, otrzymał amerykańskie obywatelstwo. W latach 1960–1989 był wykładowcą na uczelniach amerykańskich, m.in. na Columbia Univeristy i Johns Hopkins University. Był również członkiem Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych w Waszyngtonie.
W latach 1977-1981 był doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego USA w czasie prezydentury Jimmy’ego Cartera, a wcześniej doradcą prezydentów Lyndona Johnsona oraz Johna F. Kennedy’ego. W 1981 związał się z waszyngtońskim Centrum Badań Strategicznych i Międzynarodowych Georgetown University, prowadził wykłady na Uniwersytecie Columbia, poświęcone polityce bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych w latach osiemdziesiątych.
Odegrał znaczącą rolę w procesie normalizacji stosunków z Chińską Republiką Ludową, a także przy zawarciu układu SALT II z ZSRR oraz porozumienia z Camp David regulującego pokojowe relacje egipsko-izraelskie. Działał również na rzecz wsparcia antykomunistycznej opozycji, w tym „Solidarności” w Polsce i mudżahedinów w Afganistanie. W wyborach z 2008 r. popierał Baracka Obamę, doradzał mu w także w kwestiach polityki międzynarodowej.
Był wielokrotnie odznaczany odznaczeniami państwowymi, m.in. Medalem Wolności (USA, 1981) i Orderem Orła Białego.
Marian Konieczny
Zmarł 25 lipca 2017 roku. Był rzeźbiarzem, profesorem i rektorem ASP w Krakowie. Urodził się w 1930 roku w Jasionowie koło Brzozowa.
Uczęszczał do Gimnazjum Klasycznego w Brzozowie, ukończył Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie z 1954 (w pracowni prof. Xawerego Dunikowskiego) oraz Instytut im. Repina w Petersburgu, gdzie studiował w latach 1954–1958. Od 1958 pracował w ASP w Krakowie, w latach 1972–1981 był rektorem tej uczelni. W 1953 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego, należał do Związku Polskich Artystów Plastyków, był honorowym członkiem Akademii Sztuk Pięknych ZSRR.
Był posłem na Sejm PRL VIII i IX kadencji z ramienia PZPR, W 1975 delegatem na VII Zjazd PZPR w 1975 roku, przewodniczył Krakowskiemu Komitetu Frontu Jedności Narodu.
Marian Konieczny był autorem wielu pomników, m.in. warszawskiej Nike, Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie, Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie, Tadeusza Kościuszki w Filadelfii, Grzegorza z Sanoka w Sanoku, Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie czy Jana Matejki w Warszawie. Część z nich (jak np. pomnik Lenina w Nowej Hucie czy pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej w Częstochowie) została zdemontowana.
Stanisław Szpunar
Stanisław Szpunar zmarł 16 listopada 2016 roku w wieku 93 lat. Był więźniem z pierwszego transportu do KL Auschwitz w czerwcu 1940 roku.
Stanisław Szpunar urodził się w 1923 roku. 1 maja 1940 roku został aresztowany razem z czterdziestoma innymi licealistami i studentami, którzy 14 czerwca zostali wywiezieni z Rzeszowa do Tarnowa, a potem do obozu Auschwitz. Był to pierwszy transport więźniów. Stanisław Szpunar otrzymał nr 133. Więźniem KL Auschwitz-Birkenau był do 1945 roku, potem był jeszcze więźniem KL Buchenwald i KL Bergen-Belsen. Po wojnie studiował na Akademii Handlowej i pracował jako informatyk przy pierwszych polskich komputerach.
Stanisław Szpunar był jednym z bohaterów filmu dokumentalnego „Koledzy. Portrety z pamięci” w reżyserii Gabrieli Mruszczak, oraz bohaterem książki Jerzego J. Fąfary pt. „Był wśród nas święty”. Spoczywa na cmentarzu Wilkowyja.
