Nowoczesne magazyny muzealne, pracownie konserwatorskie, fotograficzne i digitalizacyjne oraz sale edukacyjne i konferencyjne powstały w ramach projektu „Panoptikum – centrum kompetencji dla muzeów – wspomaganie muzeów w procesie innowacji i na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego”.
Projekt realizuje Narodowy Instytut Muzeów dzięki dotacji przyznanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS). Od czerwca 2025 roku Panoptikum staje się oddziałem NIM. Działalność rozpocznie w 2027 roku. Całkowita wartość projektu to 184,18 mln zł.
PANOPTIKUM to odpowiedź na realne potrzeby polskich muzeów – nowoczesna infrastruktura, wspólne zaplecze eksperckie i przestrzeń współpracy. To inwestycja, która łączy troskę o dziedzictwo z odpowiedzialnością za przyszłość. Powstało z myślą o muzeach, które potrzebują nie tylko miejsca dla swoich zbiorów, ale przede wszystkim – partnera w rozwoju. PANOPTIKUM to krok w stronę muzealnictwa przyszłości – zrównoważonego, otwartego, nowoczesnego. Inwestycja, która łączy technologię z troską o przeszłość – powiedziała Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego podczas konferencji prasowej, która obyła się dziś w Lesznowoli. – Korzystamy z najlepszych europejskich standardów, by tworzyć wyjątkowe polskie rozwiązania. PANOPTIKUM to inwestycja, która stawia nas w europejskiej czołówce troski o dziedzictwo – dodała.
Zaledwie niewielka część spośród około 20 milionów muzealiów, którymi opiekują się polskie muzea, jest dostępna dla publiczności. Większość zbiorów znajduje się w magazynach, których warunki przechowywania nie zawsze spełniają współczesne standardy bezpieczeństwa i ochrony dziedzictwa. Niewiele muzeów dysponuje też odpowiednim zapleczem konserwatorskim i digitalizacyjnym.
Odpowiedzią na te potrzeby jest PANOPTIKUM – centrum kompetencji dla muzeów, projekt zainicjowany w 2016 roku przez Departament Dziedzictwa Kulturowego MKiDN. Wzorowany na rozwiązaniach z Danii, Holandii czy Finlandii, projekt realizuje Narodowy Instytut Muzeów (wcześniej: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów).
W czerwcu 2025 roku zakończył się pierwszy etap inwestycji – budowa głównego budynku PANOPTIKUM. Obiekt o powierzchni ponad 21 tys. m² zlokalizowany na 18-hektarowej działce na granicy Lesznowoli i Magdalenki mieści:
Zadanie zostało dofinansowane jako projekt „Panoptikum – centrum kompetencji dla muzeów – wspomaganie muzeów w procesie innowacji i na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego” w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko. Dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosi 40,23 mln zł. Całkowita wartość projektu to 184,18 mln zł.
W ramach inwestycji zadbano także o potrzeby lokalnej społeczności. Na terenie kompleksu powstały park, plac zabaw, ścieżki rowerowe oraz alejki spacerowe.
PANOPTIKUM to pierwsza inwestycja w polskim sektorze kultury realizowana zgodnie z rygorystycznymi normami środowiskowymi systemu BREEAM. Obecnie trwa procedura przyznania budynkowi certyfikatu BREEAM Outstanding, najwyższego możliwego poziomu oceny projektowej.
Do końca 2026 roku potrwa etap wyposażania magazynów oraz uruchamiania pracowni i przestrzeni edukacyjnych. Od czerwca 2025 roku PANOPTIKUM funkcjonuje jako oddział Narodowego Instytutu Muzeów, a pełną działalność operacyjną rozpocznie w 2027 roku.
Narodowy Instytut Muzeów, powołany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, to instytucja ekspercka, która wspiera muzea w rozwijaniu kompetencji, zarządzaniu zbiorami i poszerzaniu oferty dla publiczności. Kluczowe obszary działalności NIM to:
Instytut organizuje m.in. prestiżowy Konkurs na Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla”, nagradzający najcenniejsze inicjatywy muzealne w Polsce.
