Gniewosz plamisty ze względu na wygląd bywa mylony ze żmiją zygzakowatą. Podobnie jak ona, gniewosz może być szary lub brązowy. Najczęściej jego łuski są rdzawobrązowe z miedzianym odcieniem i błyszczącym połyskiem – stąd jego potoczna nazwa miedzianka, rzadziej spotyka się gliniastoszare osobniki.
Gniewosz plamisty to najmniejszy gatunek węża w Polsce, dorasta do 80 cm długości z czego 20% stanowi ogon, który bywa dłuższy u samca niż u samicy. Wąż ma smukłe ciało, głowa jest słabo oddzielona, ale ma ciemną plamę w kształcie trójkąta – tzw. „podkowę”, co sprawia że jest mylony ze żmiją. Źrenice w oczach gniewosza są okrągłe, a u żmii pionowe. Pyszczek jest zaokrąglony ale wydłużony. Od nozdrzy, po obu bokach wąż posiada ciemnobrązowe paski, które następnie przeradzają się w rząd plamek biegnący przez całą długość węża. Na końcu ogona znajduje się niewielki kolec. Po stronie brzusznej gniewosz posiada plamy koloru żółto-różowego.
Gniewosz plamisty nie jest jadowity! Nie posiada zębów jadowych, ofiary uśmierca poprzez uduszenie. Jego pokarm stanowią: jaszczurki, małe zaskrońce, myszy, ryjówki, płazy, owady, dżdżownice oraz pisklęta wielu gatunków ptaków.
W Polsce objęty jest ochroną gatunkową: w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt został przypisany do kategorii narażony na wyginięcie. Występuje nielicznie na terenie całego kraju, najczęściej na południu i zachodnie Polski. Jest aktywny w godzinach przedpołudniowych, lubi wygrzewać się w miejscach nasłonecznionych. Potem chroni się pod pniami, w kompoście, w zaroślach i w stosie kamieni, stroni od ludzi.
Od października zapada w sen zimowy. Po zakończeniu zimowego spoczynku gniewosze rozpoczynają sezon godowy, który trwa do maja. Gniewosze są jajożyworodne – młode przychodzą na świat w sierpniu.
Gniewosze często zimują w kompoście, dlatego wiosną nie należy spieszyć się z wyłożeniem go na grządki.