Książka „Azyl. Opowieść o Żydach ukrywanych w warszawskim zoo” ukazała się w Polsce w 2009 roku. Pisząc ją Diane Ackerman korzystała głównie ze wspomnień Antoniny Żabińskiej, żony dyrektora warszawskiego zoo, zatytułowanych „Ludzie i zwierzęta” (1968 r.). We wstępie do książki można przeczytać o związkach pisarki z Podkarpaciem i o pewnej ludowej przypowieści z Podkarpacia.
Opowieść z Łętowni pod Przemyślem
„Moi dziadkowie ze strony matki pochodzili z Polski. W dzieciństwie chłonęłam opowieści o życiu codziennym w Łętowni pod Przemyślem, skąd dziadek wyjechał przed drugą wojną światową, a od matki słyszałam o jej niektórych krewnych i znajomych, którzy podczas okupacji ukrywali się lub znaleźli w obozach. Dorastając w małym wiejskim gospodarstwie, dziadek poznał wiele ludowych przypowieści przekazywanych z ust do ust z pokolenia na pokolenie (…)”.
W tym miejscu autorka książki przytacza opowieść o tym, jak małym objazdowym cyrku zdechł lew, więc dyrektor cyrku zaproponował biednemu Żydowi, by ten odziany w lwią skórę udawał lwa na arenie. Żyd się zgodził, bo potrzebował pieniędzy. Wkrótce się przeraził, bo zobaczył groźnego lwa za sobą. Przerażony, że zaraz zginie, zaintonował hebrajską modlitwę. Słysząc ją, drugi lew też zaczął się modlić i tak oba lwy dokończyły modlitwę. – „Nie miałam wówczas pojęcia, jak ta wymyślona ludowa opowiastka okaże się przedziwnie znacząca w kontekście opowieści całkiem prawdziwej” – podsumowuje autorka.
Jessica Chastain w roli Antoniny Żabińskiej
Opowieść „całkiem prawdziwa” to historia Antoniny i Jana Żabińskich. Jan Żabiński był dyrektorem warszawskiego zoo, które bardzo ucierpiało w bombardowaniach wojennych. Podczas okupacji Niemcy urządzili w nim hodowlę świń, mianując dyrektorem Żabińskiego. Żabiński otrzymał przepustkę do getta, by zbierać tam odpady dla świń. Ryzykując życie swojej rodziny Żabińscy w pustych klatkach po zwierzętach szmuglowali Żydów na bezpieczną, aryjską stronę i trzymali w opustoszałych pomieszczeniach zoo, a także w piwnicy swojej willi. W ten sposób Żabińscy uratowali życie setkom Żydów. W 1965 roku Antonina i Jan Żabińscy otrzymali tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Film wyreżyserowała Niki Caro z Nowej Zelandii, znana m.in. z filmu „Jeźdźca wielorybów”. Scenariusz filmu został oparty na książce „Azyl. Opowieść o Żydach ukrywanych w warszawskim zoo” Diane Ackerman. W roli Antoniny Żabińskiej wystąpiła znakomita amerykańska aktorka Jessica Chastain („Drzewo życia”, „Służące”, „Wróg numer jeden”. Zdjęcia do filmu powstawały w Pradze.
