Reklama

Lifestyle

Zabytkowa wieża ciśnień w Rzeszowie odnowiona. Będą wycieczki?

Alina Bosak
Dodano: 08.01.2021
52483_wieza
Share
Udostępnij
Liczy niemal 120 lat i wewnątrz zachowało się jej oryginalne wyposażenie. W grudniu 2020 roku zakończył się remont wieży ciśnień na stacji kolejowej Rzeszów Główny. Kiedyś dostarczała wodę do parowozów, dziś jest zabytkową ozdobą zespołu dworcowego. Na remont czekają także inne obiekty, a pasjonaci historii chcieliby kiedyś do niej zajrzeć. Na razie zdjęcia udostępnia konserwator zabytków, a PKP S.A. rozwiewa nadzieje o zwiedzaniu.  

Wieża ciśnień zwana też wieżą wodną to jeden z najciekawszych zabytków industrialnych w północno-wschodniej części Rzeszowa. Znajduje się na terenach kolejowych w zespole dworca głównego PKP w Rzeszowie. Jest częścią kompleksu, w skład którego wchodzi również dawna stacja pomp i filtrów PKP. Przed I wojną światową wybudowano cały zespół budynków stacyjnych, m.in. dworzec, kładkę dla pieszych (zdemontowana ostatnio podczas remontu stacji Rzeszów Główny), halę napraw wagonów, parowozownię. 
 
 
Fot. Andrzej Mikrut/WUOZ Przemyśl
 
– Wieża ciśnień wybudowana została na przełomie XIX i XX w., na pewno istniała już w 1903 roku. Powstała na potrzeby stacji kolejowej. Przy jej budowie zastosowano mieszaną konstrukcję ścian. Górna część w formie walca podtrzymywana jest przez żelbetonowe słupy. Z żelbetu – materiału nowoczesnego jak na tamte czasy – wykonane są również belki konstrukcyjne. Ściany natomiast są ceglane. Całość przykrywa żelbetonowy dach w formie spłaszczonej kopuły zabezpieczony dodatkowo blachą gładką łączoną na rąbek – opisuje Barbara Stopyra, główny specjalista Delegatury w Rzeszowie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków z siedzibą w Przemyślu. 
 
Wieża była centralnym elementem systemu wodnego na stacji Rzeszów. Dostarczała wodę dla całego węzła kolejowego, do parowozów i budynków stacyjnych. Jak tłumaczy Barbara Stopyra, była rezerwuarem wody na potrzeby stacji. W dużym, żeliwnym zbiorniku umieszczonym w pomieszczeniu pod kopułą wieży gromadzono wodę dla parowozów ciągnących pociąg, a także na cele przeciwpożarowe i potrzeby socjalne obiektów wchodzących w skład dworca. Woda ta była w okresie zimowym podgrzewana na pomocą dwóch żeliwnych pieców znajdujących się na parterze. Do obiektów stacyjnych była rozprowadzana za pomocą wodociągu. Z wodociągu tego za pomocą żurawi rozprowadzano wodę do parowozów.
 
– Wodę do wieży ciśnień czerpano bezpośrednio z Wisłoka i dostarczano za pomocą rur tłoczących ze Stacji Pomp, znajdującej się wraz z budynkiem filtrów na brzegu rzeki, przy moście kolejowym. Do dziś zachowało się w budynku oryginalne wyposażenie: oprócz zbiornika na wodę i pieców zawory i rury, a także metalowe kręte schody wiodące na najwyższą kondygnację – mówi Barbara Stopyra.
 
Stacja pomp była czynna do lat 50. XX wieku. Przestano ją użytkować, kiedy opalane węglem lokomotywy parowe (tzw. parowozy) zostały zastąpione przez lokomotywy spalinowe. Obok wieży ciśnień znajduje się także niewielki murowany domek, wybudowany w tym samym czasie co wieża, w którym mieszkał obsługujący ją pracownik.
 
 
Fot. Andrzej Mikrut/WUOZ Przemyśl
 
Obiekty te znajdują się w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków i należą do PKP S.A. Jednak remont wieży ciśnień w 2020 roku przeprowadziła inna kolejowa spółka – PKP PLK S.A. Była to rekompensata za zburzenie budynku bagażowni, w miejscu którego powstało wejście do nowego przejścia podziemnego. Odnowiono elewacje zewnętrzne, wymieniono blaszane pokrycie dachowe i metalową stolarkę okienną, zrekonstruowano drzwi wejściowe z zachowaniem oryginalnych okuć i zamku. Prace wykonano materiałami konserwatorskimi, elewacji przywrócono pierwotny kolor – zbliżony do jasnego ugru.
 
– Uporządkowano również i utwardzono teren wokół wieży – wylicza Dorota Szalacha z zespołu prasowego PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. – Renowacja była częścią wartej 205 mln zł inwestycji na stacji Rzeszów Główny, która przede wszystkim zwiększa komfort i dostępność do kolei. Odnowiona wieża natomiast uatrakcyjni stację. 
 
Prace remontowe były prowadzone pod nadzorem urzędu konserwatorskiego i jak przekazuje Barbara Stopyra zostały wykonane starannie. 
 
 
Fot. Andrzej Mikrut/WUOZ Przemyśl
 
Wewnątrz wieży wciąż znajduje się jej pierwotne wyposażenie: kotły, zbiorniki, pompy i instalacje wodne oraz stalowa kręta klatka schodowa. Ale te nie zostały poddane zabiegom konserwatorskim. PKP S.A., niestety, nie planuje udostępniania wieży ciśnień do zwiedzania. Będzie ona jednak niewątpliwie atrakcyjnym elementem architektonicznym w okolicy dworca. 
 
Na terenie zespołu dworca kolejowego Rzeszów Główny znajdują się inne budynki i obiekty wymagające prac remontowych, wśród nich dawna lokomotywownia i stara pompownia.
 
– Sam budynek dworca oraz łącznik zostaną zmodernizowane w ramach inwestycji planowanej przez PKP S.A. Obecnie spółka nie ma planów związanych w remontem innych zabytkowych obiektów zespołu dworca kolejowego – informuje Dorota Szalacha.
 
W województwie podkarpackim w wielu miastach zachowały się wieże wodne przy stacjach kolejowych. Posiadają one różną konstrukcję, część zbliżoną do wyglądu wieży ciśnień w Rzeszowie. Ciekawą architekturę mają takie obiekty m.in. w Dębicy, Górze Ropczyckiej, Przemyślu, Skopaniu. 
 
 
Fot. Andrzej Mikrut/WUOZ Przemyśl
 
Share
Udostępnij
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama

Nasi partnerzy